Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

 

JINSIY BEZLARNING 

ENDOKRIN QISMI 

Erkaklar  urug‗  bezi  (moyak)  dagi  urug‗  ishlab  chiqaradigan  kanalchalar 

oralig‗ida  joylashgan  to‘qimada  testosteron  gormonini  ishlab  chiqaradigan 

interstitsial  hujayralar  bo‘ladi.  Gormon  ta‘sirida  ikkilamchi  jinsiy  belgilar,  jinsiy 

a‘zolarning  normal  rivojlanishi  ta‘minlanadi.  Erkaklar  urug‗  bezi  olib  tashlanganda 

Yuqorida  ko‘rsatilgan  belgilar  rivojlanmaydi.  Ayollar  tuxumdonidagi  follikulalarda 

esa  follikulin  gormoni  ishlanib  chiqadi.  Follikulin  jinsiy  organlarning  normal 

rivojlanishini,  ikkilamchi  jinsiy  belgilar  hosil  bo‘lishini  va  nerv  sistemasi 

qo‘zg‗alishini ta‘minlaydi. 

Ma‘lumki,  tuxumdonda  yetilgan  tuxum  hujayra  tuxumdon  pardasini  yorib 

tashqariga chiqadi va bachadon naychasining kipriklari yordamida naychaning ichiga 

o‘tadi (tuxumdon anatomiyasiga qarang). 

Tuxumdon pardasining yirtilgan joyida ikki xil sariq tana (corpus luteum) paydo 

bo‘ladi.  Biri  chin  (haqiqiy)  yoki  homiladorlik  sariq  tanasi  (corpus  luteum 

graviditatis),  ikkinchisi  soxta  yoki  hayz  sariq  tanasi  (corpus  luteum  menstruationis) 

deyiladi.  Tuxum  hujayra  otalanib,  homiladorlik  boshlangan  paytda  tuxumdon 

---

 

411 

pardasining  yirtilgan  joyida  chin  sariq  tana  yoki  aksincha,  otilib  chiqqan  tuxum 

hujayra otalanmasa, soxta sariq tana paydo bo‘ladi. 

Chin  sariq  tana  butun  homiladorlik  davrida  (9  oygacha)  saqlanadi,  undan 

chiqqan  gormon  homilaning  normal  rivojlanishini  ta‘minlab,  yangi  tuxum  hujayra 

yetilishini  to‘xtatadi  va  sut  bezlarini  rivojlantiradi.  Homiladorlik  vaqtida  chin  sariq 

tana  olib  tashlansa,  homila  o‘sishdan  to‘xtaydi.  Soxta  sariq  tanada  ishlanib  chiqqan 

gormon esa yangi tuxum hujayraning yetilishiga ta‘sir etadi.