Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Boshdagi mushaklar.  

Boshdagi mushaklar uch guruhga bulinadi : 1) chaynov mushaklari; 2) mimika 

mushaklari;  3)  ichki  a‘zolarga  ta‘lukli  mushaklar  (Yumsho44  tanglay,  til,  kuzni 

arakatlantiruvchi, o‗rta kulok bushligidagi mushaklar).  

 

Chaynov mushaklari.  

Bu  guruh  mushaklari  pastki  jag  suyagini  xarakatga  keltiradiga  mushaklar 

guruhidan tashkil topadi.  

1.  Xususiy  chaynov  mushagi  -  m.  masseter  -  pastki  jagning  tashk  Yuzasida 

joylashib, uch kismdan tashkil topgan : Yuzaki, oralik va chukur tutamlar. Yuzaki - 

pars  superficialis  tutamlari  Yonoq  ravogining  pastki  kirrasidan  va  ichki  Yuzasidan 

boshlanib,  pastki  jag  burchagidagi  chaynov  dumbogi  tuberositas  masseterica  da 

yakunlanadi.  

Oralik tutamlari - pars intermedia - Yonoq ravogining ichki Yuzasidan xamda 

Chakka suyagidagi bugim dumbogidan boshlanib, pastki ja66 suyagi shoxining tashki 

Yuzasiga  birikadi.  Chukur  tutamlar  -  pars  profunda  -  Yonoq  ravogining  ichki 

Yuzasidan,  xamda  Yonoq  suyagidan  boshlanib,  Chakka  mushagining  paylariga 

birikib ketadi.  

Chaynov mushagining Yuzaki tutamlari pastki jagni oldinga xarakatlantiradi.  

Oralik va chukur tutamlar pastki jagni Yuqoriga xarakatlantiradi.  

2. Chakka mushagi - m. temporalis - Chakka chukurchasi soxasidagi : asosiy suyak 

katta  kanotining  Chakka  Yuzasidan  xamda  Chakka  osti  kirrasidan,  tepa  suyagidan, 

peshona  suyagining  pallasidan,  Yonoq  suyagining  Chakka  Yuzasidan  boshlanib, 

pastki jag suyagining toj o‗simtasiga, pastki jagning jag uymasi soxasidagi pastki jag 

suyagining shoxiga birikadi.  

Chakkka mushagining oldingi va o‗rta tutamlari pastki jagni kutaradi, orka tutamlari 

esa pastki jagni orkaga tortadi.  

3.  Lateral  kanotsimon  mushak  -  m.  pterygoideus  lateralis.  B  mushak  ikki  boshcha 

sifatida  boshlanadi  va  Chakka  osti  chukurchasid  joylashadi.  Yuqori  boshchasi 

ponasimon  suyakning  Chakka  osti  Yuzasidan,Chakka  osti  kirrasidan  boshlanib, 

Chakka - pastki jag bugiminin kapsulasiga va bugim ichidagi togay diskiga birikadi. 

Pastki  tutamlar  esa  lateral  kanotsimon  o‗simtalardan  boshlanib,  pastki  ja66 

suyagining buynidagi kanotsimon chukurchada yakunlanadi.  

Lateral  kanotsimon  mushak  ikki  tarafda  kiskarganda  -  pastk  jag  suyagini  oldinga 

xarakatlantiradi. Bir tomonlama kiskarishi natijasida pastki jag karama-karshi tarafga  

xarakatlanadi.  

4.  Medial  kanotsimon  mushak  -  m.  pterygoideus  medialis.  Asosiysuyakdagi 

kanotsimon  o‗simtalar  orasidagi  chukurchadan  boshlanib,pastki  jag  burchagining 

ichki  Yuzasida  joylashgan  kanotsimon  burtiklarda  yakunlanadi.  Ikki  taraflama 

kiskarish pastki jagni Yuqorig tortadi. Bir tomonlama kiskarish natijasida, pastki jag 

karama-karshi tarafga Yunaladi.  

                                                      

1

 

Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell  AWM Elsever Churchill 

Livingstone, 2014

 

---

 

125 

Chaynov mushaklari vazifasiga kura 3 guruhga bulinadi :  

1. Kutaruvchi : m. masseter, m. temporalis, m. pterygoideus la teralis et medialis.  

2. Pastki jagni oldinga chikaruvchi : m. pterygoideus lateralis.  

3.  Pastki  jagni  tushuruvchi  mushaklar  :  m.  geniohyoidea,  m.  mylohyoidea,  m. 

digastricus.