Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Inkasso.  Xalqaro  hisob  –  kitoblarda  qo‘llaniladigan  akkreditiv-
larning asosiy mohiyati shundan iboratki, eksporter jo‘natilgan tovarlar 
yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘lovni undirib olish maqsadida o‘z 
bankiga  tegishli  hujjatlar  bilan  birga  inkasso  to‘lov  hujjatini  ham 
taqdim etadi.  
Xalqaro  hisob  –  kitoblarning  inkasso  shaklida  tovarlar  harakati 
pul  harakatidan  oldinda  yuradi.  Shu  bois  ham  ushbu  hisob  –  kitobni 
amalga oshirishda tijorat kreditining bir ko‘rinishi namoyon bo‘ladi, bu 
eksporterlarni ma’lum darajada riskka duchor bo‘lishiga sabab bo‘ladi. 
Bu  o‘z  navbtida  eksporter  importerning  moliyaviy  holati  va  uning 
to‘lovga  qobiliyati  haqida,  shuningdek,  importer  boshqa  mamlakatdan 
bo‘lsa mamlakatdagi siyosiy – iqtisodiy ahvolni o‘rganishi juda muhim 
hisoblanadi.  
Xalqaro  hisob  –  kitoblarning  shakli  mahalliy  inkasso  hisob  – 
kitoblardagi kabi, quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi. 
1. Eksporter tovarlarni junatgandan o‘z bankiga tovarlarni jo‘nat-
ganligini  tasdiqlovchi  hujjatlar  bilan  birga  inkasso  hujjatini  taqdim 
etadi. 
2.  Eksporterning  banki  inkasso  hujjatlarini  xalqaro  talablar 
doirasida  tayyorlanganligini  o‘rganib  chiqqandan  so‘ng  SFIVT 
elektron tzlov tizimi orqali imporerning bankiga jo‘natadi. 
3.  Importerning  banki  inkasso  hujjatlari  kelib  tushganligi  va 
to‘lovni  amalga  oshirayotganligini  unga  xabar  qiladi  va  mablag‘larni 
eksporterning bankiga jo‘natadi. 
4.  Eksporterning  banki  valyuta  mablag‘larini  uning  hisobva-
rag‘iga kirim qilgandan so‘ng bu haqda xabar beradi. 
Xalqaro  hisob  –  kitoblarning  inkasso  shakli  qo‘llanilganda 
valyuta  kursining  o‘zgarishi,  importerning  moliyaviy  holati  yomon-
lashuvi  tufayli  to‘lovni  amalga  oshira  olmasligi,  importerning  mam-
lakatida  siyosiy  va  iqtisodiy  vaziyatning  keskinlashuvi  oqibatida 
eksporter  moliyaviy  jihatdan  zarar  ko‘rishi  mumkin.  Shu  bois  ham 
eksporter  xalqaro  hisob  –  kitoblarni  amalga  oshirishda  hisob  – 
kitoblarning  ushbu  shaklini  tanlashda  juda  ehtiyotkorlik  bilan 
yondashadi.  

---

348