Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

O‘zbekiston Markaziy bankining siyosiy mustaqilligi: 
1. Markaziy bank Raisi hukumatning aralashuvisiz tayinlanadi (1 
ball). 
2. Markaziy bank Raisi 5 yilga tayinlanadi (0 ball). 
3.  Boshqaruv  a’zolari  Hukumatning  ishtirokisiz  tayinlanadi  (1 
ball). 
4.  Boshqaruv  a’zolarining  vakolat  muddati  belgilanmagan  (0 
ball). 
5. Boshqaruvda hukumat vakillari ishtirok etmaydi (1 ball).  
6.  Pul-kredit  sohasida  qabul  qilingan  qarorlarni  Hukumat 
tomonidan mahqullanishi qonun hujjatlarida belgilanmagan (1 ball). 
7.  Markaziy  bank  to‘g‘risidagi  qonunda  baholar  barqarorligini 
ta’minlash  majburiyati  Markaziy  bankka  majburiyat  sifatida 
yuklanmagan (0 ball). 
8. Markaziy bank va Hukumat o‘rtasida qarama-qarshilik yuzaga 
kelganda,  Markaziy  bankning  pozitsiyasini  kusaytirish  imkonini 
beradigan qonunchilik me’yorlari mavjud emas (0 ball). 
Jami: 4 ball.  
O‘zbekiston Markaziy bankining iqtisodiy mustaqilligi: 
1.  Hukumatning  avtomatik  tarzda  kreditlash  jarayoni  mavjud 
emas (1 ball). 
2.  Hukumatga  bozor  stavkalarida  kredit  berish  Markaziy  bank 
to‘g‘risidagi qonunda ko‘zda tutilmagan (0 ball). 
3.  Hukumatga  beriladigan  kreditlar  ma’lum  muddatga,  kredit 
shartnomasi asosidaberiladi (1 ball). 
4.  Markaziy  bank  tomonidan  hukumatga  beriladigan  kreditlar 
bo‘yicha  cheklovlar  Markaziy  bank  to‘g‘risidagi  qonunda  ko‘zda 
tutilmagan (0).  
5.  Markaziy  bank  Hukumat  qimmatli  qog‘ozlari  birlamchi 
bozorining ishtirokchisi emas  (Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunning 
25-moddasi) (1 ball). 
6.  Markaziy  bank  o‘zining  foiz  stavkalarini  mustaqil  belgilaydi 
(Markaziy bank to‘g‘risidagi qonunning 27-moddasi) (1 ball). 

---

248 
7.Markaziy  bank  tijorat  banklari,  nobank  kredit  tashkilotlari 
faoliyatini nazorat qiladi (0 ball). 
Jami: 4 ball. 
GMT  indeksi  bo‘yicha  O‘zbekiston  Respublikasi  Markaziy 
bankining  mustaqillik  darajasi  8  ballni  tashkil  qilgan  bo‘lib,  bu 
ko‘rsatkich o‘rta darajadagi mustaqillik darajasini anglatadi. 
Bugungi  kunda  Markaziy  bank  mustaqilligini  baholash  har  bir 
mamlakat  uchun  bank  tizimining  nazorat  qilinishida  va  eng  asosiysi 
malakatda monetar siyosatning qay darajada olib borilishini baholashda 
muhim o‘rin tutadi. 
Markaziy  bank  mustaqilligini  baholashda  xalqaro  bank  amaliyo-
tida  turli  xil  yondashuvlar  mavjud.  Ulardan  so‘nggilari  sifatida  “The 
New  Index  for  Central  Bank  Independence”  reytingli  baholash 
ko‘rsatkichini  keltirish  mumkin.  Ushbu  ko‘rsatkich  0-36  ballgacha 
oraliqda Markaziy bank mustaqillik darajasini aniqlaydi. Bunda asosiy 
mezon qilib, Markaziy bankning 3 guruh: Monetar siyosat mustaqilligi 
(MSM),  Personal  mustaqillik  (PM)  va  Moliyaviy  mustaqillik  (MM) 
ko‘rsatkichlariga  jaratilgan  holda  ular  ham  tarkiban  balli  baholashga 
asoslanadi. 
A. Monetar siyosat mustaqilligi (MSM) 
A1.
  Markaziy  bankning  konservativlik  darajasi  yoki  samarali 
maqsad va vazifalarni o‘rnatishdagi mustaqilligi: 
1)
 
Monetar  siyosatning  maqsadi  faqatgina  baholar  barqarorligi 
yoki  baholar  barqarorligi  asosiy  hisoblanib,  u  uzoq  muddatga 
mo‘ljallangan monetar siyosatning vazifasi bo‘lsa 
(3 ball.) 
2)
 
Monetar  siyosatning  maqsadi  baholar  barqarorligi  va  boshqa 
aspektlar,  masalan,  moliyaviy  barqarorlik,  valyuta  kursi  barqarorligi 
hamda bank sektori barqarorligini ifodalasa 
(2 ball).
 
3)
 
Monetar siyosatning maqsadi baholar barqarorligi va iqtisodiy 
o‘sish hamda ish bilan bandlik barqarorligini ifodalasa