Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Birlamchi hujayra kulturalari
– to’qimalardan ajratib olingandan kiyin ko’payish 
generasiyasi 5-10 marotiba qayta undirib olishga yaraydi. Bunday hujayra kulturalari laboratoriya 
sharoitida embrional, normal to’qimalarini bo’lakchalaridan maxsus proteolitik fermentlar ( 
tripsin) ta’sir etirilib hujayra kulturalari olinadi.Birlamchi tripsinlangan hujayra kulturalarni 
kamchiligi asosan ularni bir necha generasiyadan kiyin ko’payishini to’xtab qolishi hisoblanadi. 
Undiriladigan yoki stabil hujayra kulturalari
– bunday hujayra kulturalari laboratoriya 
sharoitida bir necha 10 yillar ko’payish xususiyatini yo’qotmaydi va ko’plab qayta undirishlarga 
chidaydi. Bu hujayra kulturalari yuqori ko’payish potensialiga ega bo’lgan o’sma yoki embrional 

---

108 
to’qimalardan olinadi Bularga xavfli o’sma hujayralari HeLa (birinchi marta bachadon bo’ynidagi 
karsinomadan), Ner-3 (limfoid karsinomasidan), hamda odam amnionining normal hujayralari, 
maymun buyragi va boshqalardan tayyorlapgan hujayralar kiradi va ular birlamchi hujayra 
kulturalariga nisbatan qator avfzalliklarga ega. Bularga kiradi: uzoq yillar undirilishi va yuqori 
ko’payish potensialiga ega bo’lishi, kam mexnat talabi, uzoq yillar muzlatib qo’yilganda ham 
o’zining xususiyatini yo’qotmasligi, xalqaro hujayra kultura liniyasi bo’ylab ko’plab dunyodagi 
laboratoriyalarda qo’llanilishi. Lekin, bu hujayralarning ko’plab generasiyalari natijasida havfli 
ko’payish xarakteri va somatik mutasiyalarga uchrash extimolligi bu hujayralarni virus vaksinalari 
olish jarayonlarida qo’llashni chegaralab qo’yishga olib kelgan. 
Yarim undiriladigan (diploid) hujayra kulturalari 
– ko’paytirilib undirilishi 
chegaralangan 40 va 50 generasiyaga chidaydi. Bu hujayralar asosan odam embrioni diploid 
hujayralaridan olinadi. Undirilish jarayonida bu hujayralar o’zlarini birlamchi avlodlari singari 
tarkibida diploid xromosoma to’plami saqlashodi va havfli hujayra formasiga 
transformasiyalanmaydi. Shuning uchun bu hujayra kulturalaridan virusologik amaliyotda 
diognostik va vaksinalar olish maqsadlarida keng qo’llaniladi.