Toshkent davlat yuridik universiteti

Esda tuting! 
 
Ushbu  vakolatni  amalga  oshirish  yo‘li  bilan  davlat  organlari 
yerlarni  foydalanishga  ajratib  beradilar  va  qaytarib  oladilar.  Yer 
uchastkalarini  egalikka,  foydalanishga  va  ijaraga  berish  to‘g‘risidagi 
qarorlarni  O‘zbekiston  Respublikasi  Yer  kodeksining  4-7,  23-
moddalariga  muvofiq,  Vazirlar  Mahkamasi,  mahalliy  hokimiyat 
organlari  qabul  qiladilar.  Yer  resurslarini  foydalanishga  ajratib  berish 
huquqiga  ega  bo‘lgan  organlar  Yer  kodeksini  36-moddasiga  muvofiq 
boshqa davlat va jamoat ehtiyojlari uchun, ekologik talablarni buzganlik 
uchun  hamda  qonun  xujjatlarida  belgilangan  boshqa  asoslarga  ko‘ra 
shunday foydalanishni bekor qilishlari mumkin  
O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 23-moddasiga muvofiq, 
yer uchastkalarini egalik qilish va foydalanish uchun berish yer ajratish 
tariqasida  amalga  oshiriladi.  Egalikdagi  yoki  foydalanishdagi  yer 
uchastkalarini boshqa shaxslarga berish faqat yer uchastkasi belgilangan 
tartibda  olib  qo‘yilganidan  keyin  amalga  oshiriladi.  Yer  uchastkasini 
ajratib  berish  tartibi  Vazirlar  Mahkamasining  2015  yil  7  oktyabrdagi  
285-son qarori bilan  tasdiqlangan  “Yuridik  va  jismoniy  shaxslarga 
tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirish  uchun  doimiy  foydalanishga 
tanlov  asosida  yer  uchastkalari  berish  tartibi  to‘g‘risida”gi  Nizomida 
belgilangan. Yer ajratib berish ikki bosqichda amalga oshiriladi. Mazkur 
nizom  talablariga  ko‘ra  yer  uchastkalari  tanlov  asosida  berilishi  yo‘lga 
qo‘yilgan. Shuningdek, mazkur Nizom qoidalari tadbirkorlik faoliyatini 
amalga  oshirish  uchun  yuridik  va  jismoniy  shaxslarga  maydoni  1 
gektargacha va 1 gektar bo‘lgan yer uchastkalarini doimiy foydalanishga 

---

87 
 
berish  tartibini  belgilaydi.  Yer  uchastkalarini  olish  uchun  tanlov 
o‘tkazilgandan  so‘ng  o‘tkazilgan  tanlov  natijalari  to‘g‘risidagi  protokol 
rasmiylashtiriladi  va  u  bir  ish  kuni  mobaynida  tegishli  tuman  (shahar) 
hokimiga taqdim etiladi, hokim 5 kun mobaynida: 
Yer  uchastkasi  berish  to‘g‘risida  qaror  qabul  qiladi  va  tanlov 
g‘olibi bilan tanlov predmeti qiymatini va boshqa to‘lovlarni to‘lashga, 
shuningdek  ob’ektni  hujjatlarining  texnik  qismi  talablariga  muvofiq 
qurishga  oid  tanlov  majburiyatlarini  bajarish  yuzasidan  shartnoma 
tuzadi; 
yer 
uchastkasi 
ajratish 
to‘g‘risidagi  qarorni  O‘zbekiston 
Respublikasi  “Yergeodezkadastr”  davlat  qo‘mitasining  tuman  (shahar) 
yer  tuzish  va  ko‘chmas  mulk  kadastri  davlat  korxonasiga  yuboradi. 
Shundan  so‘ng  O‘zbekiston  Respublikasi  “Yergeodezkadastr”  davlat 
qo‘mitasining  tuman  (shahar)  yer  tuzish  va  ko‘chmas  mulk  kadastri 
davlat  korxonasi  yer  uchastkasi  ajratish  to‘g‘risidagi  qaror  olingandan 
keyin  2  kun  mobaynida  yer  uchastkasi  ajratishga  doir  matyeriallar 
asosida  yer  uchastkasiga  bo‘lgan  huquqni  davlat  ro‘yxatidan  o‘tkazadi, 
shuningdek tanlov g‘olibiga yer uchastkasiga bo‘lgan huquqning davlat 
ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnomani beradi. 
Shuningdek, 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Yer 
kodeksining  
34-moddasiga  muvofiq  qaror  tuman  yoki  viloyat  yer  uchastkalarini 
berish (realizatsiya qilish) masalalarini ko‘rib chiqish qomissiyalarining 
xulosalari  asosida  qabul  qilinadi.  Yer  tuzish  xizmati  organlari  berilgan 
yer uchastkasining chegaralarini natura (joyning o‘zida) belgilagunlariga 
va yerga egalik qilish yoki foydalanish huquqini tasdiqlaydigan xujjatlar 
berilguniga  qadar  ana  shu  yer  uchastkasiga  egalik  qilish  va 
foydalanishga  kirishish  ta‘qiqlanadi.  Fermyer  xo‘jaligi  yuritish  uchun 
yer  uchastkalarini  uzoq  muddatli  ijaraga  berish  tartibi  Vazirlar 
Mahkamasining  2003  yil  30  oktabrdagi  “2004  —  2006  yillarda  fermer 
xo‘jaliklarini  rivojlantirish  Konsepsiyasini  amalga  oshirish  chora-
tadbirlari  to‘g‘risida”gi  476-sonli  qarori  bilan  tasdiqlangan  “Yer 
uchastkalarini  fermer  xo‘jaliklariga  uzoq  muddatli  ijaraga  berish  tartibi 
to‘g‘risida”gi  Nizom  talablari  asosida  amalga  oshirilib,  mazkur  nizom 
talablariga  ko‘ra  fermer  xo‘jaliklariga  yer  uchastkalari  tanlov  o‘tkazish 
orqali, uzoq muddatli ijara huquqi asosida foydalanishga beriladi.  
Bundan  tashqari  yer  uchastkalariga  meros  qilib  qoldiriladigan 
umrbod  egalik  qilish  huquqi  haq  evaziga  auksion  orqali  realizatsiya 
qilinishi  mumkin.  Fuqarolarga  O‘zbekiston  Respublikasi  Yer 
kodeksining 27-moddasiga muvofiq yakka tartibda uy-joy qurish uchun 

---

88 
 
0,04  gektar  va  Yer  kodeksining  55-moddasi  hamda  hamda  “Dehqon 
xo‘jaligi 
to‘g‘risida”gi 
qonunning  
8-moddasida  belgilangan  qoidaga  muvofiq  dehqon  xo‘jaligi  yuritish 
uchun  0,06  gektar  yer  uchastkasi  realizatsiya  qilinishi  mumkin. 
Fuqarolarga  yer  uchastkalarini  realizatsiya  qilish  tartibi  Vazirlar 
Mahkamasining  1995  yil  11  apreldagi  126-sonli  qarori  bilan 
tasdiqlangan  “Savdo  va  xizmat  ko‘rsatish  sohasi  ob‘ektlarini  ular 
joylashgan  yer  maydonlari  bilan  birgalikda  hamda  yer  maydonlarini 
meros  qilib  qoldirish  sharti  bilan  umrbod  egalik  qilish  uchun  xususiy 
mulk sifatida sotish   tartibi to‘g‘risida”gi Nizom bilan tartibga solinadi. 
Yer  uchastkalari  tuman  va  shahar  hokimiyatlari  tomonidan  aniqlanib 
auksionga  qo‘yiladi.  Auksion  davlat  mulki  qo‘mitasi  organlari 
tomonidan  tashkil  etilib,  auksionga  qo‘yilgan  yer  uchastkalarini 
boshlang‘ich  narxlari  belgilanadi.  Auksionda  eng  yuqori  narx  taklif 
etgan  shaxs  yerga  meros  qilib  qoldiriladigan  umrbod  egalik  qilish 
huquqi va yer uchastkasiga bo‘lgan huquqni tasdiqlovchi order beriladi. 
Yer  uchastkasini  joyida  ajratib  berish  va  yerga  bo‘lgan  huquqlarni 
ro‘yxatga olish mazkur order asosida amalga oshiriladi. 
Yer  uchastkalari  savdo  va  xizmat  ko‘rsatish  ob‘ektlari  bilan  birga 
xususiylashtirilganda auksion orqali yuridik va jismoniy shaxslarga Yer 
kodeksining 
18-moddasiga 
muvofiq 
sotilishi 
mumkin. 
Yer 
uchastkalarini 
xususiy 
mulk 
asosida 
berish 
tartibi 
Vazirlar 
Mahkamasining  1995  yil  11  apreldagi  126-sonli  qarori  bilan  tartibga 
solingan.  Savdo  va  xizmat  ko‘rsatish  ob‘ektlarini  xususiylashtirish 
jarayonida  ularning  qiymatiga  yer  uchastkalarining  qiymati  qo‘shilib 
auksionda  boshlang‘ich  narx  belgilanadi.  Auksionda  eng  yuqori  narx 
tavsiya  etgan  shaxsga  yer  uchastkasi  undagi  ob‘ekt  bilan  mulk  bo‘lib 
o‘tadi. 
Davlat  organlarining  yer  tuzish  vakolati  yerlarni  foydalanishga 
berish  to‘g‘risidagi  qarorlarni  amalga  oshirishga  qaratilgan.  Yer  tuzish 
ishlari orqali foydalanish huquqini olgan yuridik va jismoniy shaxslarga 
yer uchastkalari joyida (naturada) ajratilib, chegaralari belgilab beriladi. 
Yer tuzish ishlarini maxsus vakolatli organlar hisoblangan yer resurslari, 
geodeziya,  kartografiya  va  davlat  kadastri  davlat  qo‘mitasi,  Arxitektura 
va qurilish qo‘mitasi organlari amalga oshiradi. 
Yerdan  foydalanish  va  uni  muhofaza  qilish  ustidan  nazorat 
vakolatli  organ  tomonidan  yerlardan  oqilona  foydalanish  va  ularni 
muhofaza  etilishi  ustidan  kuzatuv  va  tekshiruvlar  o‘tkazish  orqali 
amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasining 2013 yil 27 dekabrdagi 

---

89 
 
“Ekologik nazorat to‘g‘rsida”gi qonunning 8-moddasida belgilanishicha 
Ekologik  nazorat  maxsus  vakolatli  davlat  organlari,  mahalliy  davlat 
hokimiyati  organlari,  davlat  va  xo‘jalik  boshqaruvi  organlari,  xo‘jalik 
yurituvchi  sub’ektlar,  fuqarolarning  o‘zini  o‘zi  boshqarish  organlari, 
nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolar tomonidan amalga oshiriladi. 
Bugungi  kunda  yerdan  foydalanish  va  uni  muhofaza  qilish  ustidan 
nazorat Yer kodeksining 85-moddasi va “Xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlar 
faoliyatini  davlat  tomonidan  nazorat  qilish  to‘g‘risida”gi  1998  yil  24 
dekabrdagi  qonuni  bilan  tartibga  solinsada,  ushbu  masala  “Ekologik 
nazorat  to‘g‘rsida”gi  qonunning  11-moddasida  belgilangan  tartibda 
O‘zbekiston  Respublikasi  yer  resurslari,  geodeziya,  kartografiya  va 
davlat  kadastri  davlat  qo‘mitasi  tomonidan  amalga  oshiriladi.  yerdan 
foydalanish  va  ularni  muhofaza  qilish  ustidan  davlat  nazoratini  amalga 
oshirishda  qayd  etilgan  xujjatlardan  tashqari  davlat  organlarning 
vakolatlari  “Tabiatni  muhofaza  qilish  to‘g‘risida”gi  qonunda,  Yer 
kodeksida,  hamda  Ekologiya  va  atrof-muhitni  muhofaza  qilish  davlat 
qo‘mitasi,  Yer  resurslari,  geodeziya,  kartografiya  va  davlat  kadastri 
davlat  qo‘mitasi  to‘g‘risidagi  nizomlarda  o‘z  aksini  topgan.  Bundan 
tashqari,  yerdan  foydalanuvchilar  va  yer  egalari  faoliyati  ustidan 
nazoratni  amalga  oshirish  chog‘ida  O‘zbekiston  Respublikasining 
“Xo‘jalik  yurituvchi  sub‘ektlar  faoliyatini  davlat  tomonidan  nazorat 
qilish  to‘g‘risida”gi  qonunining  talablariga,  shu  jumladan  ushbu 
qonunning  10-moddasi  birinchi  qismida  ko‘zda  tutilgan  tekshirishlar 
davriyligiga  rioya  etilishi  lozimdir,  yani  xo‘jalik  yurituvchi  subektning 
yerdan  foydalanish  faoliyati  kompleks  tekshiruv  mobaynida  bir  oy 
ichida  maxsus  vakolatli  organ  tasdiqlagan  rejaga  muvofiq  amalga 
oshirilishi mumkin. 
Shuningdek,  yerlardan  foydalanish  va  ularni  muhofaza  etish 
chog‘ida foydalanuvchilar, egalik qiluvchilar va ijarachilar bilan davlat 
organlari  va  boshqa  shaxslar  o‘rtasida  kelib  chiqadigan  nizolarni  hal 
qilish  Yer  kodeksining  89-moddasiga  muvofiq  faqat  sud  organlari 
tomonidan  hal  etilishi  belgilangan.  Bunda  yuridik  shaxslar  orasidagi 
nizolar xo‘jalik sudlari tomonidan, agar nizoni bir tarafi jismoniy shaxs 
bo‘lsa fuqarolik sudlari tomonidan hal qilinadi. 
Yuqorida  qayd  etilgan  vakolatlardan  tashqari  yer  qonun 
xujjatlariga  muvofiq  yerlarning  melioratsiyasini  tashkil  etish  vakolatli 
davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.