Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

Parter o‘zida fazoviylikning ochiq qismini, tekis relyefda 
joylashgan, geometrik to‘g‘ri shaklga ega bo‘lganligini ifoda 
etadi. Odatda, parter to‘g‘riburchak shaklida, tomonlaming 1/3 
dan 1/7 gacha o'zaro nisbatida bo‘ladi.
Parterlarga asosiy talab uni ko‘z bilan birlamchi va to‘liq 
qamrab olishdadir. Yaxshisi jami parteming bir necha baland 
ko‘tarilgan yoki inshootdan uzunasi to‘g‘ri kelgan markazi bilan 
asosiy ko‘rish nuqtasini ko‘zdan kechirmoqdir. Parterlaming 
uch tipi mavjud: gazonli, gulli va aralash.
6.9-rasm. Parterli gulzorlar.
Aralash tipdagi parterlarda gazonlarga 40-60%, gulzorlarga 
15-20% gina e’tibor qaratiladi. Gazonli parter haykaltaroshlik 
bilan, guldonlar, ko‘kalamzoming shaklga kiritilgani bilan 
boyitilishi mumkin. Uning kompozitsiyasiga to‘g‘ri yoki 
noto‘g‘ri shaklli havzalami ham kiritish mumkin.
Gulli turkumlash - to‘g‘ri aylanali, kvadratli, to‘g‘ri 
to‘rtburchakli, yana noto‘g‘ri geometrik shakllami hosil qiladi- 
gan bir navli dekorativ o‘simliklardan tarkib topgan kompo­
zitsiya.
62

---

6.10-rasm. Bog‘-parklardagi gulzorlar dizayni.
Rabatka - yo‘llar bo‘yidagi bulvarlarda va ko‘chalarda 
gullardan parter usulida hosil qilingan ensiz jo ‘yakli gulzor. 
Uzunligi bo‘yicha qisqa (2-5 m) va o‘rta (7-9 m) rabatkalarga 
bo‘linadi. Uning kengligi o‘simlikdan foydalanishga bog‘liq va 
o‘zgaruvchanligi 0,5 m dim 2,0 m gacha.
6.11-rasm. Rabatkali gulzorlar.
63

---

Profili bo‘yicha rabatkalar bir tomonli va ikki tomonli 
bo‘ladi. Ular bir yillik va ikki yillikdan, parklarda ko‘p yillikdan 
yaratiladi. Rabatkalar hamisha bir xil va statik uslubda barpo 
qilinadi.
Katta ko‘lamlikka aniqlangan interval orqali past o‘sadigan 
butalar kiritiladi. Ulami chegaralab yotqizilgan jo ‘yakli yo‘lning 
kengligi 0,5m dan kam bo‘lmagan gazon bilan ajratiladi. Yo‘lga 
yaqin rabatkalar uchun gullaming anchagina nozik bo‘lgan nav- 
laridan foydalaniladi. Sezilarli masofada ko‘rinishi mo‘ljal- 
langan rabatkalar uchun ko‘p yillik, juda ko‘p gullaydigan, zich 
qilib joylashtirilgan gullar ekiladi.
Klumba (gulzor) - qat’iy geometrik shakllarga, yirik 
bo‘linishdagi oddiy tasvirga ega bo‘lgan ammo sezilarli kam 
maydonli gulzordir. Ular bir yillik va ikki yillik gulli 
o‘simliklardan yaratiladi. Keyingi vaqtlarda ko‘proq ko‘p 
yilliklardan foydalanilmoqda. Past o‘sadigan, ixcham, zich 
to'yingan fakturali, ko‘zga tashlanadigan qilib bo‘yalgan 
o‘simliklar qo‘llaniladi.