Termodinamika” fanidan o`quv- uslubiy majmua

3.2rasm.Absolyut kora jismning nurlanish jadadligini tulkin uzunligi va temperaturaga boglikligi.

Absolyut kora jismning nurlanish jadalliginitulkin uzunligi va temperaturaga boglikligi.

λ_max=0,0028989/T

yoki
Tλ_max=v=2,898*10³ m*K (3.6)

Bu V.Vinning siljish konuni deyiladi. Siljish konuniga muvofik jismlar nur ko’rinishida tarkatadigan elektrrmagnit to’lkinlarning jadalligi xar xil temperaturada turlicha bo’ladi. Masalan, elektr isitkichning temperaturasi T=1100 K bo’lganda, u λ_max=3*10⁶ bo’lgan to’lkin uzunlikdagi nurni tarkatadi, uning spektri asosan infrakizil nurdan iborat bo’ladi. Kuyosh (T=5500 K)(nuri tushirish spektrini olsak, undagi to’lkin uzunlik λ_max=5*10⁷ m ga to’gri keladi. Bu to’lkin uzunlik spektrning ko’zga ko’rinadigan kismiga to’gri keladi.

StefanBolstman konuni. Tajriba natijalari asosida. I. Stefan (1879 yili) kuyidagn konuniyatni anikladi: absolyut kora jismning nurlanish xususiyati uning absolyut temperaturasining to’rtinchi darajasiga to’gri proporstional bo’ladi. Bu konuniyatni 1884 yili A. Bolstman nazariy jixatdan isbotlab bergan.
(3.7)

bunda S₀ absolyut kora jismning nurlanish koeffnstnenti. [SO=5,67Vt (m2K4)r; T jism sirtiningtemperaturasi, K.

Bu konunni yana kuyidagi ko’rinishlarda xam yozish mumkin:
E₀=G_o*T⁴ (3.8)
Kul rang jismlar uchun:
(3.9)
bu erda Go5,67*10⁸Vt (m2K) Stefan doimiysi; S kul rang jismning nurlanishi kul rang jismning koralik darajasi.
Kirxgof konuni. Absolyut kora va kulrang jismlarning issiklik nurlarini yutish va tarkkatish xossalari orasidagi boglanshini G. Kirxgof 1882 yilni o’rganib, kuyidagi konuniyatni ochgan:


(3.10)
bu erda E_o(T) absolyut kora jismning nurlaiish xususiyati.
Jismning nur chikarish (nurlanish) xususiyatining yutish xususiyatiga nisbati yarimning tabiatiga boglik emas va bir xil temperaturadagi barcha jismlar uchun bir xil bo’lib, shu temperaturadagi absolyut kora jismning nurlanish xususiyatiga teng.
(3.10). tenglamadan ko’rinib turibdiki, kul rang jismning yutilish koeffistienti kanchalik katta bo’lsa, u shunchalik ko’p nurlanadi. Yutishish koeffistienti birdan kichik (0Kirxgof konunidan, (3.10) va (3.9) tenglamalardan ko’rinib turibdiki, kul rang jismning koralik darajasi son jixatdan uning yutish xususiyatiga teng:

A=ε (3.11)

e kattalik o’zgarmas bo’lgani uchun, kul rang jismning yutish xususiyati to’lkin uzunligiga va temperaturaga boglik emas.
10.6jadvalda ba’zi kul rang jismlarning koralik darajasi keltirilgan.
Lambert konuni Jism sochayotgan nurlanish energiyasi fazoda xar xil jadallik bilan tarkaladi. Nurlanish jadalligini yo’nalishga boglikkligini belgilaydigan konunga Lambert konuni deb aytiladi.
Lambert konuniga asosan, absalyut kora jism sirtidan turli yo’nalishlar bo’yicha iurlanayoggan energiya mlkdori, berilgan yo’nalish va jism sirtiga tuishrilgan normal o’rtasidaga burchakning kosinusiga proporstionaldir.
E_φ=E_ncosφ (3.12)

Bu erda E_n normal bo’yicha nurlanish energiyasi.