Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Kambargli boyalish (cho‘g‘on sho‘rak)-Aellenia subaphylla (C.A.Mey.) Aell. (Salsolo subophylla C.A.Mey.)

Ko‘p yillik chalabuta, ayrim hollarda baland yog‘ochlanadi, poyasini balandligi 30-120 sm, syershox, tuksiz barglari navbatlanib joylashadi, nashtarsimon uchi uchkurlashgan. Gul qismlari deyarli teng. Yongul barglari uchburchaksimon bo‘lib, uchki qismi uzunchoq tuxumsimon, urug‘larida qanotchalar hosil qiladi. Onalik tumshuqchasi naysimon. May-sentyabrda gullab urug‘laydi. Qumlikda, taqirda, sho‘rxok joylarda o‘sadi. O‘zbekistonning barcha viloyatlari va Qoraqalpog‘istonda tarqalgan.
Shoxchalari, barglari va gullarini birgalikdagi damlamasi xalq tabobatida ayollar xastaligida va sochlarni, piyozchalarni mustahkamlash uchun qo‘llaniladi.

Qo‘lansa sho‘ra-Chenopodium vulvaria L.

Bir yillik, o‘ta qo‘lansa hidli o‘simlik. Poyasining balandligi 10-60 sm, shoxlangan, ayrim hollarda yerga yotib o‘sadi. Barglari ikki tomoni och yashil, bandli, mayda bargli, chetlari tekkis, gullari supurgisimon to‘p gullar hosil qiladi, bargsiz. Gullari besh a’zoli. Gul qismlari sarg‘ish rangda, urug‘lari qora yaltiroq, bilinar-bilinmas chiziqlari bor, 1-1,25 mm.
May-iyulda gullab urug‘laydi. Begona o‘t sifatida keng maydonlarda o‘sadi. Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Namangan, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida tarqalgan.
Tarkibida trimetilamin moddasi saqlaydi. Tibbiyotda qaynatmasi revmatik, shamollash va ichburug‘ xastaliklarini davolashda ishlatiladi.

O q sho‘ra-Chenopodium album L.

Bir yillik, shoxlangan, poyasini balandligi 10-100 sm. Barglari bandli, 2-tomoni yaltiroq, oval shakldan lanset shaklgacha o‘zgaruvchan. Chetlari tekkis, ayrimlari tishchali. Gul to‘plami shoxcha va barglar qo‘ltig‘ida joylashgan. Yuqorigi gullari bargsiz novdalar uchida joylashgan. Gullari 5 azoli. Urug‘lari sarg‘ish gorizontal egatchali, ayrimlari tekkis qora yaltiroq. Iyul-sentyabr oylarida gullaydi. Ekinzorlar, bog‘lar, yo‘llar yoqasida bagona o‘t sifatida uchraydi. O‘zbekistonning barcha viloyatlarida tarqalgan.
Urug‘ida 15-16% azotli va 37-38% azotsiz moddalar, 6% ga yaqin yog‘, 17-18% klechatkalar saqlaydi. Uni yangi o‘rib, siqib olingan shirasidan angina xastaligini davolashda ishlatiladi.