Strategik menejment

Tayanch  iboralar:  funksiya,  ierarxiya,  uslub,  yondashuvlar,  tashqi  omillar,  ichki 

omillar, boshqaruvning asosiy bosqichlari. 

 

 

 

3-MAVZU. TARMOQDAGI UMUMIY VAZIYAT VA UNDAGI 

RAQOBATNING TAHLIli 

3.1.Tarmoqlar va ularning iqtisodiy tavsiflari. 

3.2.Tarmoqni ta’riflovchi umumiy iqtisodiy ko’rsatkichlar. 

3.3.Tarmoqdagi  raqobat  kuchlarini  tahlil  qilishda  Porterning  “beshta  kuch”  

modeli. 

3.4.Firmani raqobatbardoshligiga ta’sir etuvchi omillar. 

 

3.1. Tarmoqlar va ularning iqtisodiy tavsiflari. 

Strategiyani  ishlab  chiqish    tahlilga  asoslangan  ish  bo’lib,    tahlil  ikki  yo’nalishda 

olib boriladi: 

Tarmoqdagi vaziyat va  undagi raqobatning shartlari. 

Kompaya ichidagi vaziyat, uning raqobatbardoshligi. 

Tarmoqlar  o’zining  iqtisodiy  ta’rifi,  ulardagi  raqobat  istiqbollari  bo’yicha  bir 

biridan  farq  qiladi.  Masalan  Ilmiy-texnika  taraqqiyoti  sur’atlari  yuqori  va  past  bo’lishi 

mumkin  Har  bir  tarmoq  uchun  zarur  bo’lgan  kapital  qo’yilmalar  hajmi  ham  bo’ladi- 

Bozorlar esa mahalliydan tortib dunyo bozorigachafarqlanadi. Raqobat kuchli  yoki zaif 

bo’ladi. Talab ham o’sib boruvchi yoki aksincha,  kamayib boruvchi bo’ladi. 

Tarmoqdagi  umumiy vaziyat va undagi raqobatni     tahlil qilishda alohida usullar 

qo’llanilib,  bu  usullar  tarmoqda    bo’layotgan  o’zgarishlar  raqobat  kurashini  baholash 

imkonini beradi. Buning uchun quyidagi etti omilni belgilash talab etiladi: 

1. Tarmoqni ta’riflovchi umumiy iqtisodiy ko’rsatkichlar. 

2. 

Tarmoqdagi 

raqobat 

kuchlari 

va 

ular 

ta’sirining 

darajasi. 

       3.  Rakobat kuchlari tarkibida o’zgarish yasovchi omillar. 

4.  

Kompaniya raqobat mavqeining kuchli va zaif jihatlari. 

5. Raqobat kurashidagi muvaffaqiyat kaliti va muvaffaqiyatsizlik omillari. 

6. Raqobat qaysi yo’nalishda borishini belgilovchi shaxslar. 

7. Foyda olish nuqtai nazaridan tarmoqning jozibadorligi. 

---

36 

Vaziyat tahlilining maqsadi kompaniyaning ichki va tashqi muhitiga xos bo’lgan va 

kompaniyaning strategik yo’nalishi va imkoniyatlarini eng ravshan ifodalovchi jihatlarni 

aniqlashdan  iborat.  Bunda  asosiy  e’tibor  strategiyaga  oid  bir  qator  muhim  savollarga 

aniq  javoblar  topishga  qaratiladi.    So’ngra  bu  savollar  kompaniyadagi  strategik 

vaziyatning  aniq  manzarasini  shakllantirish  va  uning  xata-harakatlariga  muqobil 

variantlarni belgilash uchun foydalaniladi. 

Yakka biznes bilan shug’ullanuvchi kompaniyadagi strategik vaziyatni tahlil qilish 

usullaridan  kelgusida  ko’pincha  diversiyalangan  kompaniyaning  strategiyasini  tahlil 

qilishda ham  foydalaniladi.  Yakka  biznes bilan shug’ullanuvchi  kompaniyadagi  tashqi 

vaziyatni  (makromuhitni)  tahlil  qilishda  odatda  soha  va  raqobat  tahlillaridan 

foydalaniladi. Vaziyatni tahlil qilishda firmaning eng yaqin atrof-muhiti (makromuhiti) 

o’rganiladi.  6-chizmadagi  yakka  biznes  bilan  shug’ullanuvchi  kompaniya  uchun 

strategik  tahlilning  tuzilmasi  keltirilgan.  Kompaniyaning  strategik  tahlilining  mantiqiy 

echimi strategiyani tanlashda muqobil variantlarga baho berishdir. Shunday qilib ushbu 

tahlil strategik rejani shchakllantirshning dastlabki nuqtasi hisoblanadi. 

 

↓  

 

 

 

↓ 

Identifikatsiya                                           Kompaniyaning strategik 

ko’rinishini baholash 

 

Kalit davrlar: 

Kompaniya amalda qanday muqobillikka ega? (mavjud asosiy strategiyani yaxshilash, 

strategiyani tubdan o’zgartirish) 

Arzigulik raqobat ustunligiga erishishning eng maqbul yo’li qanday? 

↓

Strategiyani shakllantirish 

Yechim mezonlari 

Strategiya vaziyatni qanchalik yaxshi hisobga olinadi? 

Raqobat ustunligiga erishishga qanchalik yordam beradi? 

Kompaniya faoliyatini yaxshilashga yordam beradi?