Siyosatshunoslik

1 Локк Джон. Сочинения, 3-том. - Москва: Мысль, 1988. - С. 334. К.аранг:
Демократия ва инсон 
ХУКУ Клари. 
«Демократлаштириш ва инсон хУКУКла-
ри» туркумидан 10-рисола. - Т., 1997. - В. 6 2 -6 3 .
204

---

Bunda parlamentariylar, ya’ni deputatlar alohida saylov 
okruglarining vakillari kabi emas, balki o‘z qarorlarida vijdonlari 
oldidagina m as’ul b o ‘luvchi, birinchi navbatda butun xalq 
m anfaatlarining ifodalovchilari sifatida qaraladilar. Shu 
munosabat bilan mashhur siyosatshunos va qonunchi Edmund 
Byork 1774-yilda Bristoldagi (Angliya) o‘z saylovchilari huzu- 
ridagi nutqida shunday degan edi: «Janoblar, o ‘z saylovchilari 
bilan muayyan ittifoqda, uzviy bog'liqda va sira chegaralanmagan 
muloqotda yashash, albatta, har qanday xalq vakili uchun baxt 
va shon-sharafdir. Ulaming xohishi deputatga katta m as’uliyat 
yuklaydi; u saylovchilaming fikrini hurmat qilishi lozim; ulaming 
ishlariga doim e’tibor berishi kerak... Ammo o ‘zining xolis na- 
zarini, yetuk azmu qarorini, m a’rifatparvar vijdonini u na Siz 
uchun, na boshqa birov uchun qurbon qilmasligi kerak.
...Parlament — turfa va bir-biriga zid manfaatlami yo‘lbosh- 
chi va himoyachi sifatida boshqa yo‘lboshchi va himoyachilar 
bilan kurashda qo‘llab-quwatlashi kerak bo‘lgan elchilar majlisi 
emas, parlament — umumiy manfaati bir bo‘lgan butun xalqning 
masalalarini muhokama etadigan majlisdir. Mahalliy intilishlar 
ham, mahalliy tafovutlar ham hal qiluvchi ahamiyatga ega 
b o ‘lmasligi kerak. H al qiluvchi narsa o ‘zaro fikr yuritib 
erishiladigan umummilliy farovonlik manfaatlari bo‘lishi lozim. 
Albatta, parlam ent a ’zosini Siz saylaysiz, am m o Siz uni 
saylaganingiz zahoti u Bristol fuqarosi emas, endi mamlakat 
parlamentining a ’zosidir»1.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, vakillik demokratiyasi 
xalqning roziligi bilan amalga oshiriluvchi elita boshqaruvidir. 
Bunda demokratiyaning rivojlanishi ommaning boshqaruvda 
to ‘g‘ridan-to‘g‘ri ishtirokini kengaytirish bilan emas, balki xalq 
tomonidan nazorat qilinuvchi ratsional elitani shakllantirish- 
ning samarali mexanizmini yaratishga borib taqaladi. Shu bilan 
bir qatorda vakillik demokratiyasining tanqidchilari fikricha, 
demokratiyaning bu ko‘rinishi bir qancha zaifliklarga ham ega: 
saylovlar orasidagi oraliqda xalqning amalda hokimiyatdan uzoq-