Samarqand davlat universiteti huzuridagi xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

Barometr
(yunoncha 
baros 
— og`irlik, 
metr 
— o`lchayman) — atmosfera 
bosimini o`lchaydigan asbob.
Barxan
— o`simlik bilan qoplanmagan ko`chma qum do`ngi. SHamol 
ta`sirida bir joydan ikkinchi joyga ko`chib yuradi. Yillik ko`chish tezligi bir necha 
sm dan yuzlab m ga etadi.
Biosfera 
(yunoncha 
bio 
— hayot, 
sfera 
— shar)—Yerning hayotga makon 
bo`lgan, tirik organizmlar tarqalgan joyi qobig`i. B. atmosferaning pastki qismi 
(troposfera)ni okean, dengiz, ko`l va daryo suvlari (gidrosfera) ni hamda Yer 
po`stining ustki qismi (litosfera)ni o`z ichiga oladi. 
Bir butunlik qonuniyati
— tabiatda barcha komponentlar va hodisalarning 
o`zaro bir-birlari bilan bog`lanib ketib, bir butun tabiiy muhitni hosil qilganligi. 
Tabiatda uning barcha qismlari, hamma elementlari, hodisalar o`zaro bog`lanib 
ketgan hamda muayyan muvozanatda turadi. Tabiatdagi biror komponent, element 
o`zgarsa, bu o`zgarish boshqa komponentlarga ham ta`sir etib, butun tabiiy muhitni 
o`zgarishga olib keladi. Tabiatga puxta o`ylanmay ko`rsatilgan ta`sir ko`pincha 
salbiy oqibatlarga olib keladi. 
Bora 
(yunoncha 
boreas 
— timol)— qishda tog` yonbag`irlari bo`ylab pastga, 
dengiz, ko`llar»tomonga esadigan kuchli sovuq shamol. 
 
Botqoqlik
— doimo yoki uzoq vaqt zax bo`lib yotadigan joy. Bot-qoqlikda 
ba`zan 0,2—0,3 m qalinlikda torf qatlami bo`ladi. O`simliklarning ildizlari torf 
ostidagi qatlamga etib bormaydi. Torf qatlami yupqa bo`lsa botqoqlashgan yerlar 
deb ataladi. Botqoqlik o`rmoni kesilib ketgan yoki kuyib ketgan joylarda va 
o`tloqlarni uzoq vaqt suv bosishi, shuningdek, sayoz suv havzalarini o`t qoplashi 
natijasida hosil bo`ladi.
Bosh meridian
(nolinchi meridian) — geografik uzunliklarni hisoblashda 
shartli ravishda boshlang`ich deb qabul qilingan meridian. Xalqaro kelishuvga 
muvofiq, London yaqinidagi Grinvich rasadxonasidan o`tuvchi meridian B. m. deb 
qabul qilingan. 
Briz
(frantsuzcha 
brize 
— shabada) — dengizlar, katta ko`llar, ba`zi bir yirik 
daryolar sohilida esadigan mahalliy shamollar.
Buloq
, ch a sh m a — yer ost» suvlarining yer yuzasiga tabiiy» holda chiqishi. 
B. suvli qatlamlar yer yuzasiga chiqib qolgan joylar — vodiylar, soylar jarlar, tog` 
yonbag`irlari, tog` etaklarida bo`ladi. B-lar bosimli va bosimsiz bo`ladi.
Bulut
— havodagi juda mayda (kolloid) suv zarrachalari, tomchilari va muz 
zarrachalari to`plami. Ular yiriklashib yog`in bo`lib tushadi. B. havo yuqorilama 
harakat qilganda, yuqoriga ko`tarilganda harorat pasayib, suv bug`lari 
kondensatsiyalanib hosil bo`ladi.
Bulutlilik
—osmonning bulut bilan qoplanganlik darajasi. Osmonni bulut tekis 
qoplagan bo`lsa B. 10 ballga, agar osmonni yarim qoplagan bo`lsa 5 ballga, havo 
ochiq bo`lsa 0 ballga teng deb qabul qilinadi. 

---

58 
Burmalanish 
— Yer po`stida yon tomondan bo`ladigan kuchli tektonik bosim 
ta`sirida qatlamlarning bukilib, burmalar hosil qilishi. B. natijasida burmali tog`lar, 
ular orasida botiqlar — tektonik vodiylar paydo bo`ladi.