S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

K- .	[A-][H*]	" t	] [ ° H ] [A-][H*]
"
	г ir	-|	KBi =	Гн -1Га +1
	K ,.[H *][O H -],			•

Hosil bo‘lgan tuzning eritmasini aniqlaymiz.

Gidroliz tenglamasi bo‘yicha [H+J[OH~J. Demak, gidroliz konstantasi quyidagicha:

		К ,	[он']^t^2
		KAjJ.
C= [A ] —tuzning miqdori.
Bundan: [0H		C
		kis
[h +]	-	Кд_ к,	_
		[OH’]	v с

Suv havzasinig pH ko‘rsatkichi quyidagi formula buyicha aniq­ lanadi:

pH - 7 + Y i pKto + /^ Ig C
p K ^ - lg K *
Kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo‘lgan tuz. Masalan

C u C l2
Cu2+ + H 20 «-» CuOH+ + H +
CuOH+ + H20 <-> Cu(OH) 2 + H"
Cu2+ + 2H20 -» Cu(OH)2i +2H"
CuOH+ ionlari suvda qiyin eriydi. H+ ionlari Cl" ionlari bilan bog‘lanmaydi, chunki, HC1 kuchli kislota. Demak, suvda I-Г ionlari to‘planib boradi va muhit kislotaU bo‘ladi (pH<7).

Gidrolizning umumiy reaksiyasi:

M+ + H20 <-> MOH + H+
Muhitning pH ko‘rsatkichi quyidagi formula orqali topiladi:
pH = 7 - уС ркашл - Y i ig<-

^pH asos^{= -Ig К}/isnx

* 0

Kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo‘lgan tuz: M+ + A + H20 -> MOH + HA
Bunday tuzlarning gidrolizi natijasida kuchsiz kislota bilan kuchsiz asos hosil bo‘iadi:
„ JMOH] [HA] K,
M ' M K»«K“
Bunday tuzlar to‘liq gidrolizlanadi. Eritmaning muhiti hosil bo‘layotgan kislota va asosning kuchiga bogliq hamda neytral muhitga yaqin bo‘ladi. Bunda pH -ko‘rsatkichi ikkita formula orqali hisoblanib, muhit ko‘rsatkichi baholanadi.
Masalan, A12S3 tuzining gidrolizi erkin gidrooksid va erkin kislota hosil bo‘lguncha davom etadi:
A12S, + 6H20 2Al(OH) 3 + 3H2S
4.Kuchli kislota va kuchli asosdan hosil bo‘lgan tuzlar gidrolizga uchramaydi (NaCl,Na2SQ4va hokazo). Bunday tuzlarning eritmalarning pH -ko‘rsatkichi doimo neytralga yaqin bo‘ladi.
Keltirilgan misollardan kelib chiqadiki, gidroliz jarayonlari natijasida suv havzasining sifati keskin o‘zgarishi mumkin ekan. Masalan, Na2S yoki NH 4C1 tuzlarining gidrolizi natijasida uchuvchan moddalar, ya’ni N H 3,H2S gazlari hosil bo‘Iishi mumkin. CuCl2 tuzlari gidrolizi natijasida esa erimaydigan modda - mis gidrooksidi Cu(OH)2 hosil bo‘ladi.
Agar gidroliz natijasida suvdan uchib chiqib ketadigan yoki erimay­ digan modda hosil bo‘lsa tuz to‘liq gidrolizlanadi.
Gidroliz jarayoni tezligiga va to‘liq o‘tishiga muhitning pH ko‘rsatkichi ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo‘lgan tuzlarning gidrolizi pH ko‘rsatkichi yuqori bo‘lganda faol ketadi, chunki, suvdagi OH ionlari hosil bo‘lgan H+ ionlarini bog‘lab oladi va H20 hosil bo‘ladi.
Kuchsiz kislota va kuchli asoslardan hosil bolgan tuzlar past pH da gidrolizlanadi. Bunda suvdagi H+ ionlar hosil boMgan OH ionlarini bog‘lab oladi va gidroliz tezlashadi.
Oqova suvlar bilan suv havzaga kelib tushgan moddalaming gidrolizi natijasida suvning sifatini baholash uchun uning pH ko‘rsatkichini hisobga olish shart.

Masalan, yoz faslida (suv gullaganda) suvning pH kursatkichi 9 gacha ko'tarilishi mumkin. Demak, kuchli kislota va kuchsiz asosdan hosil bo'lgan tuzlar faol gidrolizlanadi. Suvning sifatini baholash uchun gidroliz mahsulotlarining keyingi o'/garishlarini hisobga olish kerak. Masalan, ammoniy tuzlari gidroJizlatitshj natijasida NH4OH hosil bo‘ladi.

Lekin, uning bir qismi N H 3 holatida suvdan uchib chiqib ketadi. Demak, NH4OH miqdori kamayadi. NH4+ ionlarining bir qismi esa nitrit va nitratlargacha oksidlanadi. Bunda oksidlash jarayoniga sarflangan kislorodning miqdorini ham hisobga olish kerak:
2NH4+ + 302 = 2N 02- +4H+ + 2H20;
2N02- + 02= 2N03- .
Organik moddalar ham gidrolizlanishi mumkin. Bunda ham suvning pH ko‘rsatkichi muhim ahamiyatga ega. Masalan, pH 7 dan baland katta biokimyoviy parchalanmaydigan (KBE=0 ) barqaror modda — xlorbenzol gidrolizlanib fenol hosil qiladi: