Резьбали бирикмаларни ҳисоблаш

Gayka M56-7G

Tashqi diametr
d = 56 mm. esd = -112 mkm. eid = -672 mkm. dmax = d + esd = 56 + (-0,112 ) = 55,888 mm. dmin = d + eid = 56 + (-0,672 ) = 55,328 mm. (6a-rasm).	D = 56 mm. ESD – me`yorlanmaydi. EID = +75 mkm. Dmax – me`yorlanmaydi. Dmin = D + EID = 56+0,075 = 56,075 mm. (6b-rasm.)
6-rasm.

O`rta diametr

d2 =52,428 mm. esd2 = -112 mkm. eid2 = -447 mkm. d2max = d2+esd2 = 52,428+(-0,112 )=52,316 mm. d2min = d2+eid2 = 52,428+(-0,447 )=51,981 mm. (7a-rasm).	D2 = 52,428 mm. ESD2 = +525 mkm. EID2 = +75 mkm. D2max= D2+ESD2 = 52,428+0,525 = 52,953 mm. D2min= D2+EID2 = 52,428+0,075 = 52,503 mm. (7b-rasm).
7-rasm.

Ichki diametr

d1 = 50,046 mm. esd1 = -112 mkm. eid1 - me`yorlanmaydi. d1max = d1+esd1=50,046 + (-0,112)= 49,934 mm. d1min – me`yorlanmaydi. (8a-rasm).	D1 = 50,046 mm. ESD1 = +1025 mkm. EID1 = +75 mkm. D1max= D1+ESD1= 50,046 +1,025 = 51,071 mm. D1min= D1+EID1= 50,046 +0,075 = 50,121 mm. (8b-rasm).
8-rasm.

4. Bolt va gayka uchun ularning profillari bo`yicha joizlik maydonlari joylanish sxemalarini tuzamiz. Sxemalarda nominal va chekka diametrlar, joizlik va ularni yarimlari, yuqori va pastki og’ishlari yarimlari, qadami, profil burchagi va uni yarmini ko`rsatamiz.

M56-7e6e bolt uchun (9-rasm), M56-7G gayka uchun (10-rasm).

9-rasm.

10-rasm.

5. Topshirig’da berilgan o`lchamlar bo`yicha bolt yoki gayka (topshirig’da ko`rsatilgan) uchun keltirilgan o`rta diametrni hisoblaymiz.

Bizning misolimizda gayka ko`rsatilgan. Gaykaning haqiqiy (o`lchangan) o`lchamlari quyidagicha:
D = 56,08 mm; D<sub>2</sub> = 52,51 mm; D<sub>1</sub> = 50,14 mm; P<sub>n o`ng</sub> = 44,0 mm;
P_{n chap} = 43,98 mm; /2_{o`ng</sub> = 3017; /2<sub>chap</sub> = 3013.
D<sub>2kelt.</sub> = D<sub>2 o`lch.}- f_P - f_ [mm].
f_p = 1,732DP_n= 1,7320,1 = 0,1732 mm. buerda: DP_n = |P_n - n×P| =
= |43,99-85,5| = |43,99-44| = 0,1 mm;
P_{n o’ng +} P_{n chap 44+43.98}
P_{n=_--------------------------_= ----------------= 43.99mm}
2 2
f_ = 0,29P/2 [mkm].
P = 5,5 mm.
/2_{o`ng</sub> = /2<sub>o`ng} - 30 = 3017 - 30 = 17;
/2_chap = /2_chap - 30 = 3013 - 30 = 13.


//2_{o`ng</sub>/ + //2<sub>o`ng}/ 17 +13
/2= ---------------------------- = ----------- = 15
2 2
f_ = 0,295,515 10^-3 = 0,239 mm.
D_2kelt. = 52,51 – 0,0173 -0,029 = 52,4688 mm.
6. Hisob va o`lchash natijalarini jadvalga yozamiz va yaroqlik haqida xulosa qilamiz.

Diametrlar nomi	O`lchalgan qiymatlari mm	CHekka o`lchamlari, mm		YAroqlik haqida xulosa
		max	min
Tashqi diametr	56,08	-	56,075	yaroqli
O`rta diametr	52,51	52,953	52,503	yaroqli
Ichki diametr	50,14	51,071	50,121	yaroqli
Keltirilgan o`rta diametr	52,4688	D2 nom. = 52,428 mm.		yaroqli

Gayka rez`basi hamma parametrlar bo`yicha yaroqli.

D_{2 kelt.}  D_{2 nom.} ; 52,4688 > 52,428;
D<sub>2 o`lch.</sub>  D<sub>2 max.</sub>; 52,51 < 52,953;
Umumiy xulosa: gayka rez`basi yaroqli.


2-misol.
M140x3-5H/4h rez`bali birikma berilgan.
Bolt rez`basi o`lchanganda quyidagilar topilgan:
d = 139,85 mm.; d<sub>2</sub> = 137,73 mm; d<sub>1</sub> = 136,65 mm; P<sub>n o`ng</sub> = 24,02 mm;
P_{n chap} = 24,01 mm; P_n – burashish uzunligi bo`yicha 8 qadam qiymati.
/2<sub>o`ng</sub> = 305; /2_chap = 3015.


Echish.
1. P = 3 mm
d(D) = 140 mm.
d₂(D₂) = d(D) – 2 + 0,051 = 140 – 2 + 0,051 = 138,051 mm.
d₁(D₁) = d(D) – 4 + 0,752 = 140 – 4 + 0,752 = 136,752 mm.(Ilova 7.3, 2-jadval )
 = 60; /2 = 30.
2. 11, 12, 13-rasm (Ilova 7.3, 3,6-jadval ).
3. 11, 12, 13-rasm

Bolt M140x3-4h	Gayka M140x3-5H
Tashqi diametr
d = 140 mm. esd = 0. eid = -236 mkm. dmax = d + esd = 140 + 0 = 140,000 mm. dmin = d + eid = 140 + (-0,236 ) = 139,764 mm. (11a-rasm).	D = 140 mm. ESD – me`yorlanmaydi. EID = +75 mkm. Dmax – me`yorlanmaydi. Dmin = D + EID = 56+0,075 = 56,075 mm. (11b-rasm.)
11-rasm.

O`rta diametr

d2 =138,051 mm. esd2 = 0. eid2 = -140 mkm. d2max = d2+esd2 = 138,051+0 = 138,051 mm. d2min=d2+eid2 = 138,051+(-0,140)=137,911 mm. (12a-rasm).	D2 = 138,051 mm. ESD2 = +236 mkm. EID2 = 0. D2max= D2+ESD2 = 138,051+0,236 = 138,287 mm. D2min= D2+EID2 = 138,051+0 = 138,051 mm. (12b-rasm).
12-rasm.

Ichki diametr

d1 = 136,752 mm. esd1 = 0. eid1 - me`yorlanmaydi. d1max = d1+esd1=136,752 + 0 = 136,752 mm. d1min – me`yorlanmaydi. (13a-rasm).	D1 = 136,752 mm. ESD1 = +400 mkm. EID1 = 0. D1max= D1+ESD1= 136,752 + 0,400 = 137,152 mm. D1min= D1+EID1= 136,752 +0 = 136,752 mm. (13b-rasm).
13-rasm.

4. Bolt va gayka uchun ularning profillari bo`yicha joizlik maydonlari joylanish sxemalarini tuzamiz. Sxemalarda nominal va chekka diametrlar, joizlik va ularni yarimlari, yuqori va pastki og’ishlari yarimlari, qadami, profil burchagi va uni yarmini ko`rsatamiz.

M140x3-4h bolt uchun (14-rasm), M140x3-5H gayka uchun (15-rasm).

14-rasm.

15-rasm.
5. Boltning keltirilgan o`rta diametri:
d<sub>2kelt.</sub> = d<sub>2 o`lch.</sub>+ f_P + f_ [mm]; d_{2 o`lch.</sub>= 137,73 mm. P<sub>n o`ng} = 24,02 mm;
P_{n chap} = 24,01 mm; P = 3 mm.
/2_{o`ng</sub> = 305; /2<sub>chap</sub> = 3013.
f<sub>p</sub> = 1,732DP<sub>n</sub> mm. DP<sub>n</sub> = |P<sub>n</sub> - n×P| = |24,015-83| = 0,015 mm;
P<sub>n o’ng +</sub> P<sub>n chap 24.02+24.01</sub>
P<sub>n=_--------------------------_= --------------------= 24.015 mm</sub>
2 2
f<sub>p</sub> = 1,7320,015 = 0,0259 mm.
f<sub></sub> = 0,29P/210<sup>-3</sup> [mm].
P = 3 mm.
/2<sub>o`ng} = /2_{o`ng</sub> - 30 = 3005 - 30 = 5;
/2<sub>chap</sub> = /2<sub>chap</sub> - 30 = 3013 - 30 = 13.
//2<sub>o`ng}/ + //2_o`ng/ 5+13
/2= ---------------------------- = ----------- = 9
2 2
f_ = 0,2939 10^-3 = 0,078 mm.
d_2kelt. = 137,73 + 0,0259 + 0,078 = 137,7638 mm.
6. Yaroqlik haqida xulosa jadval shaklida keltiriladi.

Diametrlar nomi	O`lchalgan qiymatlari, mm	CHekka o`lchamlari, mm		YAroqlik haqida xulosa
		max	min
Tashqi	139,85	140,000	139,764	yaroqli
O`rta	137,73	138,051	137,911	yaroqsiz
Ichki	136,65	136,752	-	yaroqli
Keltirilgan o`rta	137,7638	d2nom = 138,051 mm.		yaroqli

Umumiy xulosa: bolt yaroqsiz, chunki yaroqli bolt uchun ikkita shart bajarilishi kerak: d_{2 kelt.}  d_{2 nom.} ; amalda 137,7638 < 138,051;
d<sub>2 o`lch.</sub>  d<sub>2 min.</sub>; amalda 137,73 < 137,911;
bu misolda esa birinchi shart bajarilyapti, ikkinchisi esa – yo`q.
7. Ilovalar


7.1.Kurs ishini bajarish va rasmiylashtirish tartibi.
1. Talabalar o’z variantlari bo’yicha topshiriqlarini oladilar [ilova 7.2] Variant raqami reyting daftarchasining oxirgi 2 ta soni bilan aniqlanadi.
2. Standartlardan bolt (d, d_1, d_2, P, , /2) va gayka (D, D_1, D_2, P, , /2) parametrlarining nominal qiymatlari topiladi (Ilova 7.3, 1-2-jadval).
3.ГОСТ 16093-81 (Ilova 7.3, 3-7-jadvallar) dan bolt va gayka diametrlarining og’ishlari topiladi, diametrlarning har biri uchun joizlik maydonlari joylanish sxemalari tuziladi.
4. Bolt va gayka diametrlari chekka o`lchamlari hisoblanadi va joizlik maydonlari joylanish sxemalarida ko`rsatiladi.
5. Bolt va gayka uchun ularning profillari bo`yicha joizlik maydonlari joylanish sxemalari tuziladi. Sxemalarda nominal va chekka diametrlar, joizlik va ularni yarimlari, yuqori va pastki og’ishlarini yarimlari, qadami, profil burchagi va uni yarmi ko`rsatiladi..
6. Topshirig’da berilgan o`lchamlar bo`yicha bolt yoki gayka (topshirig’da ko`rsatilgan) uchun keltirilgan o`rta diametrni hisoblanadi.
7. Hisob va o`lchash natijalarini jadvalga yoziladi va yaroqlik haqida xulosa qilinadi.

Diametrlar nomi	O`lchalgan qiymatlari mm	CHekka o`lchamlari, mm		YAroqlik haqida xulosa
		max	min
Tashqi diametr d yoki D
O`rta diametr d2 yoki D2
Ichki diametr d1 yoki D1
Keltirilgan o`rta diametr dkelt yoki Dkelt

2-jadvalda keltirilgan berilganlar Ustun: 1. Variant raqami.