Режа: G‘aznaviylar davlati va Beruniyning faoliyati

Biror o’tib ketgan yilning avvalidan hisobga olinadigan ma’lum
bir muddatga tarix deyiladi.
Bu fursat biror katta voqea (biror ulug’ shaxsning chiqishi yoki
biror katta tabiiy ofat va falokat va h.k) eroniylarda “Mohi ro’z”(
oy va kun) hisobi bo’lgan. Shu ifodani arabchalashtirib
“muarrix” deganlar. Uning masdari qilib “tarix” chiqarilgan.
Miloddan avvalgi
Eron So’g’d va
Xorazmda
zardushtiylik
kalendari
(taqvimi)dan
foydalanilgan.
Yil fasllaridagi har bir oyning o’z bayramlari va
mashhur kunlari bo’lgan.
Beruniy xorazmliklarning bayramlari haqida
alohida to’xtalib, ular quyidagi bayramlarni
o’tkazishga odatlanishganini ta’kidlaydi.
Navsarji oyida yilboshi -Navro’z; H-r-v-dod
oyiningn birinchi kuni – Arijosuvon (issiq kiyimdan
chiqish, ochilish hayiti);
Chiri oyining 15-kuni – Ajg’or (kuz oxirida olovda
isinish hayiti);
Umri oyining birinchi kuni – Azdokand xvor (sovuq
tushushi bilan olov yoqilgan uylarda o’choqlar
atrofida yig’ilib, yog’liq non yopish kuni) va
hakozo bayramlar.
Beruniy i avlodlarga katta
ilmiy meros qoldirdi.
Beruniyning oʻz davri ilm-
fanining turli sohalariga oid
160 dan ortiq tarjimalari, turli
hajmdagi asarlari,
yozishmalari qolganligi bizga
maʼlum. Katta hajmdagi
asarlaridan tashqari
astronomiya, astrologiya,
matematika, geodeziya,
geologiya, mineralogiya,
geografiya, arifmetika,
tibbiyot, farmakologiya, tarix,
filologiya masalalariga oid
qator risolalar yaratdi va
sanskrit tilidan arabchaga,
arab tilidan sanskrit tiliga
tarjimalar qildi, badiiy ijod
bilan ham shugʻullanib
sheʼrlar yozdi.
“Astrologiyaga kirish”, “Astronomiya kaliti”, “Jonni
davolovchi quyosh kitobi”,
“Ikki xil harakatning zarurligi haqida”,
“Koʻpaytirish asoslari”, savollar va toʻgʻri
javoblar”,
“Ptolemey “Almagesti”ning sanskritchaga
tarjimasi”, “Foydali savollar va toʻgʻri
javoblar”,
“Fargʻoniy “Elementlar”iga tuzatishlar”,
“Turklar tomonidan ehtiyotkorlik”,
“Oq kiyimlilar” va karmatlar haqida maʼlumotlar”,
“Sheʼrlar toʻplami”, “Al-Muqanna haqidagi
maʼlumotlar tarji-masi”, “Ibn Sino bilan
yozishmalar” shular jumlasidandir.