Развитие идеи гражданского общества в истории социально-философской мысли

Мақсад
манфаат
-ривожланиш
А
Б
В
-мақсад ва манфаатларнинг уйғунлиги
А
- мақсадсизлик-манфаатпарастлик
В
- мақсаднинг кичиклиги-манфаатларнинг кенглиги
Б
адашиш
-регресс

ФОРОБИЙ: жамиятнинг табақаланиши

Тўғри жамият
Нотўғри жамият
ҚОБИЛИЯТГА ҚАРАБ
Салоҳиятли (назариётчи ва амалиётчи)
Ўрта қатлам (ё назариётчи ё амалиётчи
Бошқарувчи – ижрочи
Оддий фуқаролар
МОДДИЙ НЕЪМАТЛАР НОМУВОФИҚЛИГИ
Ҳокимиятга таъсир курсатувчи бойлар
Сиёсий таъсирдан маҳрум бўлган ўрта қатламлар
Меҳнатга лаёқатли камбағал қатлам
Меҳнатга лаёқатсиз қашшоқ қатлам

Адолат - авваламбор бутун шаҳар аҳли томонидан яратилган неъматларни (тўғри) тақсимлаш ҳамда кишилар ўртасида бу неъматларни тақсимлаш қоидаларини сақлаш демакдир.

• Адолат - авваламбор бутун шаҳар аҳли томонидан яратилган неъматларни (тўғри) тақсимлаш ҳамда кишилар ўртасида бу неъматларни тақсимлаш қоидаларини сақлаш демакдир.
• Бундай неъматлар қаторига (кишиларнинг) фаровонлиги, бойлик (мол-мулк), турли унвонлар ва жамиятда тутган ўрни ҳамда одамларнинг моддий-иқтисодий ва маънавий ҳаётига оид бошқа кўпгина неъматлар (нарсалар) киради.
• Жамоа аъзоларининг ҳар бири ўзининг хизматига яраша бу неъматлардан тегишли ҳиссасига эгадир.
• Агар неъматлар бир одамга нисбатан камроқ тақсим этилса, бу ҳолда у одамга нисбатан адолатсизлик бўлади. Аксинча, ўша одамга неъматлар кўпроқ тақсим этилса, унда бошқа фуқароларга нисбатан адолатсизлик содир қилинган бўлади.

ИДЕАЛ ЖАМИЯТ
Давлат ва жамият
Адолатли бошқарув
тизими
Адолатли
раҳбарлар
Изоҳ: Форобий фикрига кўра, улардан бири иккинчисига зид келса, давлат таназзулга юз тутади.
АБУ́ РАЙХОН БЕРУНИЙ (973–1048)

• “Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар”, “Ҳиндистон” асарларида адолатли жамият ва унинг амал қилиши асосларини шакллантириш ҳақидаги ғояларни илгари сурган.
• Унинг фикрича, жамиятнинг пайдо бўлишига одамларнинг ўзаро ҳамкорлиги, бирга яшашга эҳтиёжи ва интилишлари сабаб бўлади. Адолатли жамиятни қуриш ахлоқий қадриятларга таяниши ва ривожлантирилиши лозим..
• Давлат раҳбарининг асосий вазифаси аҳолининг турли қатламлари, кучлилар ва кучсизлар ўртасидаги сиёсий ва ҳуқуқий адолат мезонларини ўрнатишдадир. Бунга унинг фикрича идеал ижтимоий тузилмани қуриш орқали эришилади.