Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

Markaziy Osiyo mamlakatlarida 2025-yilgacha elektr
energiyasiga yalpi talab (Jahon Banki talilili)
5.3 - jadva
Mamlakatlar
Bashorat etilayotgan talab (GVt.s da)
2003
2010
2015
2020
2025
Q ozog‘iston
58944
72056
84034
98367
11514
6
Q irg‘iziston
12145
9222
10033
ГТ296
12719
Tojikiston
16348
11267
12410
1
3972
15731
0 ‘zbekiston
48691
46597
51255
56589 ^ 2 4 7 9 ~
Jami
136128
139112
157731
1 8 0 2 Г 1
20607
5
5
5.2. O ‘zbekiston elektr energetikasini rivojlantirishmng kelajak
taraqqiyot yo‘li
H ozirgi kunga kelib 0 ‘zbekiston elektr energetikasi asosini 
issiqlik elektr stansiyalari tashkil etadi. Eng yirik to ‘rtta IESlari 1000 
M Vt o ‘m atilgan quvvatga ega; Sirdaryo IES - 3000 MVt, Yangi 
Angren IES - 2100 MVt, Toshkent IES - 1860 M Vt va N avoiy IES
- 1250 MVt. Talimarjon IESida quvvati 800 M V t boTgan 1- 
enegoblok 
ekspluatatsiya 
qilinmoqda. 
Respublika 
energetika 
tizimida IESlar qatorida kogeneratsion siukl asosida ishlovchi 
issiqlik elektr sentrallari (TES) ham faoliyat yuritmoqdalar. U lar -
Farg‘ona TES (o ‘m atilgan elektr quvvati -3 0 5 MVt, issiqlik quvvati 
- 1 4 2 1 Gkal/s), M uborak TESi (o ‘matilgan elektr quvvati -60 MVt, 
issiqlik quvvati - 376 Gkal/s) va Toshkent TESi (o‘m atilgan elektr 
quvvati -30 MVt, issiqlik quvvati - 178 Gkal/s).
Toshkent TESida gaz turbinali texnologiyalami joriy qilish 
loyihasi doirasida quvvati 27,15 M Vt boTgan gaz turbinasi qurilgan.
Sirdaryo va Talimarjon IESlarida quvvati 20 M Vt boTgan 
detandergeneratorli uskunalar joriy qilingan [9].
2012-yilda Navoiy-Angren IES 1-5 energetik bloklarini yil 
davomida k o ‘m ir yoqishga o ‘tkazish ishlari tugallangan. Angren
72

---

IESida yuqori kulga ega k o ‘mimi yoqish uchun issiqlik ajratish y o ‘li 
bilan q u w ati 130-150 M Vt energetik blok qurish loyihasi ishga 
tushgan. Bulam ing barchasi yonilg‘i-energetik balansda qattiq 
yonilg‘i ulushini oshirishga qartilgan m asalaiam i muvaffaqiyatli 
esishga imokn beradi.
Talim aijon IESida q u w ati 450 M Vtdan b o ‘lgan ikkita b u g ‘li- 
gaz bloklari inshoatlarini hamda Toshkent IESida q u w ati 370 M Vt 
b o ‘lgan bug‘Ii-gaz uskunasini qurish yuzasidan ishlar olib 
borilmoqda.
Osiyo rivojlanish banki bilan xamkorlikda Taiatosh lESsida 
q u w a ti 230-250 M Vt bu g ‘li-gaz uskunasi hamda JA IC A
kompaniyasi bilan ham korlikda Navoiy IESida q u w a ti 450 M Vt 
b o ‘lgan ikkinchi bug‘li-gaz uskunasini xam korlikda moliyalashtirish 
loyihasi masalalari ham k o ‘rilm oqda [10,11].
Yaqin kunlik istiqbolda Shargun va Boysun k o ‘m ir konlari 
negizida Surxondaryo IESini qurish k o ‘zda tutilgan b o ‘lib, ular 
regionda yuklaanganlik ortishini qoplash ham da janubiy y o ‘nalishda 
elektr energiyani eksport qilishni oshirishga m o ijallangan [12].
N am angan viloyati T o‘raqo‘rg ‘on tumanida umumiy q u w ati 
900 M Vt b o ig a n yangi lESni qurishga asoslangan yana bir yirik 
loyiha ustida ishlar boshlab yuborilgan b o ‘lib, u nafaqat Namangan 
viloyati, balki Farg‘ona vodiysidagi boshqa viloyatlar sanoat 
korxonaiarmi, ijtimoiy doiradagi obyektlarni ham da aholini energiya 
ta ’minoti ishonchliligini oshiradi [12].
0 ‘zbekiston gidroenergetikasi 5ta GESlar kaskadida birlashgan 
« 0 ‘zbekenergo» AJ tarkibidagi 29 ta gidro elektr stansiya (GES) lar 
ham da 0 ‘zR qishloq va suv x o ‘jaligi Vazirligining « 0 ‘zsuvenergo» 
Ixtisoslashgan birlashmasi tuzilm asiga qarashli GESlar dan tashkil 
topgan.
Q ‘rta-Chirchiq GES kaskadi. 0 ‘m atilgan q u w ati 905,5 MVt, 
yil yakuniga k o ‘ra q u w ati - 905,5 MVt. Kaskad tarkibiga 3 ta GES 
kiradi, 10 gidroagregat o ‘rnatilgan.
73

---

Chirchiq GESlari kaskadi. Q ‘matilgan q u w ati 190,7 MVt, yil 
yakuniga ko‘ra q u w a ti - 173,1 MVt. Kaskad tarkibiga 3 ta GES 
kiradi, 10 gidroagregat o ‘matilgan.
Kodiriy GES kaskadi. Q ‘matilgan q u w ati 44,6 M Vt, yil 
yakuniga ko ‘ra q u w a ti - 44,6 MVt. Kaskad tarkibiga 4 ta GES 
kiradi, 8 gidroagregat o ‘matilgan.
Toshkent GESi kaskadi filiallari bilan. 0 ‘rnatilgan q u w a ti 97 
MVt b o ‘lib, kaskad tarkibiga quyidagilar kiradi:
- Toshkent GESi kaskadining 4 ta stansiyasi, umumiy q u w ati 
29 M Vt b o ‘lgan 10 ta gidroagregat o ‘m atilgan (q u w a t imkoni -
21.5 MVt);
- Samarqand GESi kaskadining 4 ta stansiyasi, umumiy q u w ati
40,1 M Vt b o ‘lgan 9 ta gidroagregat o ‘m atilgan (q u w at imkoni -
28.5 MVt);
- Shaxrixon GESi kaskadining 4 ta stansiyasi, umumiy q u w ati 
27,9 M Vt b o ‘lgan 6 ta gidroagregat o ‘rnatilgan (q u w at imkoni -
22,4 MVt).
O uyi-Bo‘zsuv GESlari kaskadi. 0 ‘matilgan q u w a ti 50,9 MVt, 
yil yakuniga mavjud q u w a ti 50,9 MVt. Kaskad tarkibiga 5 GES 
kiradi, 10 ta gidroagregat o ‘matilgan.
Farxod GESi. 0 ‘m atilgan q u w a ti 126,0 MVt, yil yakuniga 
mavjud q u w ati 118,7 MVt. 4 ta gidroagregat o ‘raatilgan.
GES kaskadlarida uzoq muddat ekspluatatsiya qilinganligi 
sababli barcha gidroturbinali va gidroenergetik uskunalar o ‘z 
normativ resursini ishlatib b o ‘lgan, m a'naviy hamda jism onan 
eskirgan. N atijada qator G ESlam ing q u w a t ishlatilish soat 
qiymatlari yuqori emas. Shu sababli GES uskunalarini yangi lash va 
m odem izatsiya qilish yuzasidan chora-tadbirlar ko ‘zda tutiladi.
Q u w ati 600 M Vt b o ‘lgan Chorvoq hamda q u w a ti 165 M Vt 
b o ‘lgan Xojikent yirik GESlari suv omborlariga ega b o ‘lib, 
stansiyalami qu w atin i rostlash rejimida ishlashga imokn beradi. Bu
74

---

esa respublika elektr energetik tizimi uchun muhimdir. Chunki 
elektr energiyaning asosiy hajmi IESlarida ishlab chiqariladi, elektr 
yuklanganlikning cho‘qqisida b a’zi lESlar qisman ishlatiladi. 
Bundan tashqari, Markaziy Osiyo mamlakatlaridan valyutaga 
chegaradosh elektr energetik tizimlardan cho‘qqi quvvatlari sotib 
olinadi, Qolgan GESlar suv oqimi b o ‘yicha bazis rejimda 
ishlaydilar.
« 0 ‘zbekenergo» DAK Chorvoq GESi gidrogeneratorlarini 
ishchi g ‘ildiraklarini almashtirish b o ‘yicha m odem izatsiya qilishga 
y o ‘naltirilgan investitsion loyihalami amalga oshirmoqda. Bunda 
q u w a t 45 MVtga, Quyi~Bo‘zsuv GESining 14-kaskadida q u w a t 4,3 
MVTga, Farxod GESi q u w a ti 13 M Vtga ortadi [7].
Islom taraqqiyot banki bilan xam korlikda Toshkent, Kadirin, 
Chirchiq GESlari q u w atin i 70,0 M Vtdan ortishiga olib keluvchi 
GES kaskadlarini modemizatsiya qilish loyihasi masalaalri k o ‘rib 
chiqilmoqda [13].
1995-yii respublika Hukumati 2010-yilgacha hajmi $250 mln. 
b o ‘lgan