R. H. Djurayev pedagogika fanlari doktori, akademik

intervyu
dir. Intervyudagi savollar oldindan 
tayyorlanib, suhbatdoshiga uzatiladi. Olingan javoblar har doim ham pedagogik 
muammoni yaxlitligicha tahlil qilishga imkoniyat yaratmaydi, chunki intervyu 
javoblari keng jamoatchilik ichida tahlil qilinadi. Shu sababli suhbatdosh ayrim 
paytlari o‘z fikrini aniq, va ravshan, baralla aytishga iymanadi. 
Test
metodi –ijtimoiy fikrni o‘rganish, kichik vaqt ichida biron muammoga 
javob topish, tahsil oluvchilarning bilim darajasi va fanlarni o‘zlashtirish 
darajasini o‘rganish uchun qo‘llaniladi. Test metodi qisqa vaqt ichida katta 
hajmdagi ma'lumotga ega bo‘lishga, ulkan auditoriya bilan ishlashga imkoniyat 
yaratadi. Test sinovlari orqali tahsil oluvchilarning bilimlari qisqa 
muddat ichida yoppasiga aniqlanadi va baholanadi. Masalan, XX 
asrning o‘rtalarida abiturient biron bir oliy o‘quv yurtiga kirishi uchun 
deyarli bir oy mobaynida bir necha fandan imtihon topshirar va ularning 
javoblarini kutish uchun ancha vaqt sarflardi. Baholar ko‘p hollarda 
sub'ektiv quyilar, imtihon qilinayotgan fanlar javoblari birin -ketin 
chiqarilar, natijada adabiyot shinavandasi birinchi imtihondan natijasi 
salbiy baholansa, keyingi imtihonga kirish huquqidan mahrum etilardi 
va shu bois yoshlarning talaygina qismi o‘z sevgan kasbini egallay 
olmasdi. Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq yoshlarning 
bilimiga xolisona yondashish, ular iqtidorini yuzaga chiqarish 
maqsadida O‘zbekiston Respublikasida oliy ta'lim muassasalariga kirish 

---

92 
uchun 1993 yildan e'tiboran abiturientla rning bilim darajasini baholash 
uchun bir kunda (1 avgust) va aynan bir xil vaqtda test sinovlari 
o‘tkaziladi. Test javoblari qisqa muddat ichida tahlil qilinib,ob'ektiv 
baholanadi. Test metodi orqali yoshlarning bilimi baholanishi ularning 
fanlarni o‘zlashtirganlik darajasini xolisona baholashga yordam beradi 
va iqtidorini yorqinroq ifodalashga zamin yaratadi.
Test savollarining o'rni va ularning mazmunan rang -barang qilib 
tuzilishi, ko‘p variantda qo‘llanilishi tadqiq qilinayotganlarning
mustaqil fikrlarini o'stiradi, kelajakni real baholash qobiliyatini
taraqqiy ettiradi.
Ilmiy tadqiqotlarda test, so'rovnomalar metodi
 
takchi bo'lib hisoblanadi. 
So'rovnoma - anketa metodi qo'llanilganda yaratilgan ilmiy farazning yangiligini 
bilish, aniqlash, tadqiq qilinuvchilarning yakka yoki guruhli fikrlari, qarashlarini 
o‘rganishga imkon yaratiladi; qanday kasblarga qiziqishlarini, kelajak orzu-
istaklarini bilish va tegishli xulosalar chiqarish, tavsiyalar berish maqsadida 
o'tkaziladi.
Test, anketa savollarini ishlab chiqish murakkab ilmiy jarayondir. Pirovard 
natijada tadqiqot natijalarining ishonchliligi anketalar mazmuniga, berilayotgan 
savollar shakliga, to‘ldirilgan anketalar soniga bog‘liq bo‘ladi. Odatda test 
savollarining ma'lumotlarini kompyuterda matematik- statistika metodlari bilan 
ishlov berishga imkon beradigan qilib tuziladi.