Qurilish materiallari

15.2-jadval
Po'lat armatura xarakteristikalari

Armatura klassi	Po'lat markasi	Diametr, mm	Normativ ko'rsatkichlar
			Oqish chegarasi, MPa, kamida	Uzilishdagi vaqtinchalik qarshilik, MPa, kamida
A-l	СтЗспЗ	60-40	240	-
A-ll	ВСт5спЗ	10-40	300	-
A-III	10ГТ 35ГС 25.Г2С	10-32 6-40 6-40	300 400 400	- - -
A-IV	80C 20ХГ2Ц	10-18 10-22	600 600	- -
A-V	23Х2Г2Т	10-22	800	-
At-IV	-	10-25	600	-
At-V	-	10-25	800	-
At-VI	-	10-25	1000	-
B-I	-	3-5	-	550
Bp-I	-	3-5	-	550-525
B-II	-	3-8	-	1900-1400
Bp-II	-	3-8	-	1800-1300

15.7. Rangli metallar


Qurilish tizimida eng ko'p ishlatiladigan rangli metall aluminiy hisoblanadi. U yuqori mustahkamlikka, plastiklikka ega bo'lib, korroziya muhitiga chidamlidir. Aluminiyning yengilligi va boshqa rangli metallar bilan qotishmalar hosil qilishi uning muhim xossalaridir. Mis, magniy, titan, nikel, rux, qalay va boshqa rangli metallar ko'p hollarda qotishmalar komponentlari va legirlovchi qo'shimchalar sifatida ishlatiladi. Nodir rangli metallardan olingan qotishmalar maxsus qurilish obyektlarida, arxitektura yodgorliklarini ta'mirlashda ishlatilishi mumkin. Rangli metallar sof holda kam ishlatiladi, chunki mustahkamligi va qattiqligi talabga javob bermaydi.
Aluminiy va uning qotishmalari. Aluminiy kumushsimon-oq rangli metall bo'lib, zichligi 2.7 g/sm³, erish harorati 658°C, mustahkamligi 10 MPa bo'ladi. Ochiq havoda aluminiy yuzasi xiralashadi, hosil bo'lgan yupqa mustahkam oksidi aluminiyni agressiv muhitlardan himoyalaydi. Aluminiy tarkibiga legirlovchi qo'shimchalar sifatida mis, rux, marganes, magniy, temir, xrom, berilliy kiritilib, xossalari yaxshilanadi.
Aluminiy mustahkamligini plastik deformatsiyalash, toblash va eskirtirish usullari bilan oshirish mumkin. Aluminiy qotishmalari deformatsiyalanadigan va quyma turlarga bo'linadi. Deformatsiyalanadigan qotishmalar esa ternik mustahkamlangan va mustahkamlanmagan xillarga bo'linadi. Termik mustah­kamlangan qotishmalarga aluminiy-magniy-kremniy, aluminiy- mis-magniy va aluminiy-rux-magniy; termik mustahkamlanmagan qotishmalarga texnik aluminiy va ikki komponentli qotishmalar - aluminiy-marganes va aluminiy-magniy kiradi. Bunday hosil qilingan duraluminiy qotishmalarida mis aluminiy mustahkamligini oshiradi, ammo plastikligini va korroziyaga chidamliligini kamaytiradi.
Aluminiy qotishmalarining xossalarini yaxshilash uchun xrom, vanadiy, titan, sirkoniy kabi legirlovchi elementlar qo'shiladi.
Texnik aluminiy AD, AD I kabi markalanadi. Bu yerda A -aluminiy, D - duraluminiy tipidagi qotishma, I - qotishmadagi aluminiy miqdorini ko'rsatadi (AD da 98,8% va AD I da 99,3% aluminiy bor). Yuqori mustahkamlikdagi aluminiy В 95, B96; quymasi - AK6, AK8 holda markalanadi. Bu yerda raqamlar legirlovchi elementlar miqdorini (%) bildiradi. Termik mustah­kamlanmagan aluminiy qotishmalari ADIM; АМцМ; АМг2М; AMг2H2 holda markalanadi.
Bu yerda M - yumshoq, Mц- marganes, Mг2 - tarkibida 2% magniy bo'lgan qotishma.
Aluminiy qotishmalari markalari raqamlarda ifodalanishi mumkin: 1915, 1915T, 1925, 1935T. Bu yerda birinchi raqam qotishma asosi bo'lgan aluminiyni, ikkinchi raqam komponentlar kompozitsiyasini, oxirgi ikki raqam qotishmaning o'z guruhidagi tartib nomerini bildiradi.
Aluminiy qotishmalaridan prokatlash usulida shveller, qo'sh-tavr, burchaklik, yassi va to'lqinsimon listlar, quvurlar hamda boshqa buyum va konstruksiyalar tayyorlanadi. Ular asosida bino va inshootlar uchun yengil konstruksiyalar, vitrina va deraza panjaralari, uch-qatlamli issiqlik izolatsiyasi panellari, osma shiftlar va shu kabilarni tayyorlash mumkin.