Qismidan chetga chiqadi va shtanga Bilan birgalikda siljiydi. Klapan esa prujina

2. Transmissiyaning tuzilishi va ishlashi.

Avtomobil normal yo’l sharoitida harakatlanishga mo’ljanlangan bo’lsa

dvigatel oldinda va yetakchi ko’prik ketinga bo’lsa burovchi moment dvigatel 1

dan ilashgini muftasi 2 orqali uzatmalar qutisi 3 ga o’tadi. Uzatmalar qutisida

burovchi momentning kattaligi yo’l sharoitiga qarab o’zgartiladi. Keyinchalik

kardanli uzatma 4 yordamida ketindi yetakchi ko’prik 5 ning ichida joylashgan

asosiy uzatma yordamida uzatilgan burovchi momentni yo’nalishini 90

0

 ga

o’zgartirib va burovchi momentning yanada ko’paytirgan holda differentsial

mexanizm hamda yarim o’qlar orqali yetakchi g’ildirakga o’tkazib beriladi (9.1-

rasm).

Bunday avtomobillar kuch uzatmaning g’ildiraklar belgisi 4x2 bo’lib, to’rtta

g’ildirakdan ikkitasi yetakchi ekanligini bildiradi. Bu turdagi avtomobil nusxalari:

VAZ 2101, VAZ 2106, “Jiguli”, GAZ-24 “Volga” GAZ-53A, ZIL-130, DAMAS,

---

110

PAZ va KAVZ avtobuslari 9.1 chizmaning b ko’rinishida ZAZ 968 yengil

avtomobili va Ikarus avtobuslarining kuch uzatmasi tavsivlanib, bunda dvigatel 1

bilan bir blokda joylashgan ilshish muftasi 2, uzatmalar qutisi 3, yetakchi ko’prik 5

ning ichida joylashgan asosiy uzatma, differentsial mexanizmi va yarim o’qlar

ko’rsatilgan.

9.1-rasm - Avtomobillarning kuch uzatmasi (transmissiya) turlari.

a, b, v, g-mexanik, d-gidrohajmli va elektrik.

10.1 chizmaning v ko’rinishida VAZ 2108, 2109 “Jiguli” Moskvich 2141,

Tiko, Neksiya rusumli avtomobillarning kuch uzatmasi tavsiflangan, bunda

dvigatel oldingi yetakchi ko’prik ustida ko’ndalang o’rnatilib, u kuch uzatma bilan

bir butun qilib yig’ilgan. Yarim o’qlar o’rniga burchak tezliklari bir xil bo’lgan

kardanli sharnir 6 li kardan uzatma xizmat qiladi. Bu rusumli avtomobillarda

oldingi g’ildiraklar yetakchi va boshqaruluvchi keyingi g’ildiraklar esa

yetaklanuvchi bo’ladi.

Agar avtomobil og’ir yo’l sharoitida harakatlanishga mo’ljallangan bo’lsa

yetakchi g’ildiraklar o’rnatilgan ko’priklar soni ikkita va uchta bo’lishi mumkin.

Bu holda kuch uzatmaga qo’shimcha agregat taqsimlash qutisi kiritiladi va

uzatmalar qo’shnisining yetaklanuvchi valining uchidan burovchi momentni

yetakchi ko’priklarga teng taqsimlab beradi. Bu turdagi kuch uzatmasi yetakchi

g’ildirakning belgisi 4x4, 6x4 bo’lishi mumkin. 9.1 chizmaning g ko’rinishida

GAZ-66, UAZ-452, UAZ-469B, VAZ-2121, “NIVA” avtomobillarining kuch

uzatmasi tasvirlangan. Oldingi g’ildiraklar yetakchi va boshqaruluvchi, keyingi

yetakchi 10.1 chizmaning e ko’rinishida ZIL 131, URAL 375D avtomobillarning

kuch uzatmani tasvirlangan. 9.1 chizmaning d ko’rinishida KamAZ 4320

avtomobining kuch uzatmasi tasvirlangan. Oldingi g’ildiraklar ham yetakchi ham

boshqaruvchi, ketingi g’ildiraklar yetakchi bo’ladi.