Pedagogika. Psixologiya

Ong  -  ijtimoiy  me‘yorlar,  man  qilinishlar  (tabu).  Ong  doimo  ongsizlik  bilan 

kelishmovchilikda. Turli xildagi jinsiy va boshqa mayllarni yuzaga chiqarmaslikka harakat qiladi. 

K. Yung va uning psixologik qarashlari. Karl  Gustav Yung (1875-1961) Shveytsariyalik 

psixiatr,  psixolog.  Z.Freydning  yakin  safdoshlaridan  biri.  U.Z.Freydning  izidan  borib,  inson 

psixikasida  «ong»  va  «ongsizlik»  darajalarini  ajratgan.  Uning  fikricha  hatti-harakatni 

boshqarishda ongsizlik hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ongsizlik ikki xil shaklda mavjud: a) individual, 

b)  kollektiv  (jamoa)  –  uning  asosini  oldingi  avlodlar  tashqil  qiladi.  Bular  asosan  instinktlar, 

mayllar, arxetiplardan iboratdirlar.   

Instinktlar  va  mayllar  K.Yung  tomonidan  tug’ma  ehtiyojlar  sifatida  qaraladi.  Arxetiplar 

(kishilikning birlamchi obrazlari) talant, tush  ko’rish, afsonalar, diniy qarashlar asosida yotadi. 

K.Yung  kishilarning  psixik  yo’nalaganligi  asosida  ularni  ikki  guruhga  bo’ladi:  introvertlar  va 

ekstrovertlar. 

Introvertlar–xulq–atvor  sabablarini  o’zidan  axtaradi.  Ular  ijtimoiy  passiv,  tortinchoq,  o’z 

harakatlarini  chuqur  tahlil  qilishga  moyil  boshqalarga  ko’p  qo’shilishga  intilmaydilar. 

Ekstrovertlar tashqi olamga yo’nalgan. Ular impulsiv tashabbuskor, dilkash guruhga va jamoaga 

tez moslashuvchan.  

K.Yung fikricha shaxs xususiyatlari Shaxsning ehtiyojlari va motivlariga bog’liq ravishda 

yuzaga  chiqadi.  Uning  fikricha  tashqi  muhit  va  Shaxsning  ichki  dunyosi  orasidagi  muvozanat 

buzilsa, Shaxs harakatlarida, xulq-atvorida zo’riqish paydo bo’ladi. K.Levin tomonidan Shaxsning 

guruhdagi o’rni, mavqei, liderlik hodisalari, nizolar o’rganilgan.  

Shaxs haqidagi eng yangi nazariyalaр. Psixologiyada yangi nazariyalarning salmog’i juda 

katta. Erik Bern (1902-1970) Shaxsni rivojlantirishning amaliy va nazariy asosi sifatida xizmat 

qilishga  yo’naltirilgan  «transakt  tahlil»  nazariyasini  taklif  qildi.  Erik  Fromm  (1900-1980) 

gumanistik 

psixoanalizga 

asos 

soldi. 

Djordj 

Gerbert 

Mid 

(1863-1931) 

simvolik 

kommunikatsiyaning  interaktsionistik  nazariyasini  ishlab  chiqdi.  Karl  Leongard  «Shaxs 

aktsentuatsiyalari» nazariyasiga asos soldi. 

Keyingi yillarda Aleksandr Kellining (1905-1966) «Shaxs konstruktlari» nazariyasi juda 

keng tarqaldi va qo’llanilmoqda. Bu nazariyaga asosan Shaxsning bilish jarayonlarining kechishi 

uning kelajakdagi hodisalarni qanday «ko’ra olishi» (oldindan modellashtirishi, tasavvur qilishi) 

bilan  aniqlanadi.  A.Kellining  fikricha  xar  bir  odam  tadqiqotchi.  U  doimo  o’zidagi  «Shaxs 

konstruktlari»,  o’zining  maxsus    baholash  shkalalari  asosida  reallikning  obrazini  tuzadi  (hosil 

qiladi).  agar  tuzilgan  obraz  haqiqatdan  farq  qilsa,  to’g’ri  kelmasa  mavjud  konstruktlar  qayta 

quriladi.  Barcha  bilish  jarayonlarining  samaradorligi,  muvaffaqiyatli  konstruktlar  ko’rish 

kishining psixologik bilim darajasiga bog’liq.