«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.4. Struktura xaritalarini tuzish 
 
Struktura xaritasi biron-bir qatlam, svita usti yoki tagi, intruziv jinslar, rif 
massivlari yuzasi va sh.k. mutlaq balandliklari qiymatining maydon bo’ylab 
taqsimlanishini ma’lum masshtabda ifodalaydi. Struktura xaritasi topografik asosda, 
zarur masshtabda tuziladi. Xaritada asosan mutlaq balandliklarning bir xil nuqtalarini 
birlashtiradigan chiziqlar 

izogipslar ko’rsatiladi.
Struktura xaritasi yer yuzasi relefini ifodalaydigan topografik xaritalardan 
farqlanadi. Struktura xaritasi tuzilishida turli gorizontlar aks etadi, unda gorizontal 
chiziqlar vositasida qandaydir biror gorizontning ustki qismi yoki tubining yer osti 
relefi o’z ifodasini topadi va razvedka quduqlarining aniq loyihalanishini 
ta’minlaydi. Neft va gaz uyumlarini tadqiq qilishni osonlashtiradi, chunonchi 
strukturalarning 
turli 
uchastkalarda 
mahsuldor 
qatlamlar 
xususiyatlarining 
(g’ovakliligi, o’tkazuvchanligi, qalinligi, qatlam bosimining tarqalishi va sh.o’.) 
o’zgarib borishini o’rganishga imkoniyat beradi. 
Struktura 
xaritasini 
tuzishda 
(5.14-rasm) 
dengizning sathi 
bazis tekisligi
deb qabul qilinadi. 
Bundan boshlab yer osti relefining gorizontallari 
(izogipslari) o’lchanadi. Izogipsning dengiz sathidan 
pastdagi belgisi manfiy (minus) deb belgilanadi, dengiz 
sathidan balanddagisi musbat (plyus) belgisi bilan 
ifodalanadi. Balandligi bo’yicha bir-biriga teng bo’lgan 
izogipslar oralig’idagi masofa 
izogips kesimi
deb 
ataladi. Masalan, 5.14-rasmdagi izogips kesimi 100 mga
teng. Qiya og’gan qatlamlar bo’yicha tuzilgan struktura 
xaritasining izogipslari kesimi odatda kam (2-5 m ga 
teng) qilib olinadi. Geosinklinal oblastlardagi tik og’gan 
qatlamlarda izogips kesimi 10-25 m va undan ortiq 
bo’ladi. Izogipslar qatlam yo’nalishini anglatadi. Bir xil 
burchak ostida og’gan qatlamlarning izogipslari 
orasidagi masofa bir xil bo’ladi. Qatlamlarning og’ish burchagi kamayganda 
izogipslar bir-biridan uzoqlashadi va aksincha, og’ish burchagi ko’paygan sari ular 
bir-biriga yaqinlashib boradi. 
Konchilik amaliyotida struktura xaritasi asosan ikki usulda tuziladi: 
1) uchburchaklar usuli, kam buzilgan yoki buzilmagan strukturalar mavjud 
bo’lganda samarali ishlatiladi. 
2) kesmalar usuli, odatda kuchli buzilib ketgan strukturalar bo’lganda ishlatiladi, 
shuningdek, mazkur usul uchburchaklar usuli bilan ham birgalikda qo’llaniladi. 
Struktura xaritasini tuzishda quyidagilarni bajarish lozim: