O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

tashqi hujumlar oqibatida mamlakat iqtisodiyoti izdan chlqqan sharoitda 
ijtimoiy hayotning bundan boshqacha boiishi mumkin emasdi.
Xonlik aholisi.
XIX asrning 20-yillari boshlaridagi ma’lumotlarga 
ko'ra, Xiva aholisining soni 300 ming kishlni tashkil etgan. Bu raqam 
qat’iy bo'lmasdan, xonlik hududining kengaya borishi bilan xonlik fuqa- 
roligini qabul qilganlarning soni ko'payib borgan.
Xonlik poytaxti Xiva shahrida 4 ming aholi yashagan. Aholining 
katta qismi o'zbeklardan iborat bo'lgan. Undan keyingi o'rinlarni turk- 
manlar, qoraqalpoqlar va qozoqlar egallashgan. 0‘zbeklar, asosan, 
qo‘ng‘irot, nayman, qiyot, uyg‘ur, nukuz, qang'li, xitoy, qipchoq 
kabi urug'larga mansub bo'lgan.
Davlat tuzumi va boshqaruv tizimi.
Xonlik mutlaq monarxiya bo'lib, 
oliy hukmdor- xon davlat boshlig'i edi. Ma’muriy jihatdan xonlik hududi 
15 ta viloyatga 
(Pitnak, Hazorasp, Xonqa, Urganch, Qo‘shko‘pir, G'azo- 
vaf, 
Qiyot, Shohabbos, Toshhovuz, Ambar-Manoq, Gurlan, Ko'hna Ur­
ganch, Xo‘jayli, Chumanoy va Qo'ng'irot)
 va 2 ta noiblikka 
(Beshariq 
va 
Qiyot-Qo‘ng‘irot),
 shuningdek, xonning bevosita o'ziga bo'ysundiril- 
gan tumanlarga bo'lingandi. Davlat boshlig'i - xon hokimiyati vakolati 
nasldan naslga o'tgan. Xondan keyingi o'rinda dastlabki asrlarda inoq 
turgan. XIX asrning 1-yarmidan boshlab esa inoqning mavqeyi pa- 
saya borgan. Muhammad Rahimxon I davrida nufuzli amaldorlardan 
iborat Devon tuziladi. Devon davlat hayotiga oid masalalarni hal etgan. 
Devonda xondan keyingi o'rinda qo'shbegi turadigan bo'ldi. U xonning 
birinchi yordamchisiga aylandi. Xonning barcha yorliq va farmonlari