O‘zbeкiston respubliкasi

alohidaliklar 
(Arastudan 
Sossyurgacha 
bo‗lgan 
olimlar) 
tilshunosligi
da 
relyatsion 
vositalarda 
sintaktik 
va 
semantik 
tomonlarning (mohiyatan derivatsion va relyatsion hodisalarning) 
dialektik birligiga e‘tibor bermaslik, hodisani yo derivatsion, yoki 
relyatsion deb mutlaq, metafizik, biryoqlama baholashga intilishdir. 
Relyatsion vositalarda dialektik birlikda bo‗lgan sintaktik va 
semantik tomonlardan biri muayyan bir shaklda ma‘lum shart- 
sharoitda 
to‗la neytrallashsa, bu shakl qaysi tomonning 
neytrallashganiga ko‗ra quyidagicha yangi mohiyat oladi: 
1)
sintaktik tomon to‗la neytrallashsa, shakl derivatsion mohiyat 
kasb etadi, shu vazifasi bilan derivatsion vositalar tizimi birliklari 
bilan aloqalarga kirishadi va odatda, osonlik bilan leksemalashadi 
(Chunonchi, ―…
mashinani yurgizdi.”, “Sir (tergovchi tomonidan) 
ochildi.” 
gaplarida 
yurgiz-, ochil- 
nisbat shaklari (relyatsion hodisa), 
―…
ishni yurgizdi.”, “Gul ochildi.” gaplarida 
o‗timsiz/o‗timli 
fe‘ldan yasalgan o‗timli / o‗timsiz fe‘l (derivatsion hodisa); 
2)
semantik tomon neytrallashsa, shakl to‗la grammatikalashgan 
mohiyat kasb etadi, shu grammatik ma‘no asosiy vazifasi bo‗lgan 
boshqa grammatik kategoriya shakllari bilan sinonimik v.b. 
munosabatlarga kirishadi (Chunonchi, 
-il- 
shakli 
chiqiladi
, 
boriladi
, 
- 
ish- 
ko‗rsatkichi - 
borishdi, kelishdi 
hosilalarida). 
Shaklda lisoniy tizimda semantik va sintaktik qobiliyatning 
darajasiga 
ko‗ra 
lug„aviy, 
sintaktik 
va 
lug„aviy-sintaktik 
(funksional)shakllar 
farqladi.