О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Dars o`tish uslubi: 
dars og`zaki bayon qilish uslubi bilan olib boriladi.
 
Darsni jihozlash: O`zbekiston
 xalqlar tarixining IV jildligi A. Asqarov tahriri ostida chop 
etilgan  3  jildlik  O`zbekiston  xalqlari  tarixining  1-jildi,  uning  5-sinf  uchun  yozgan  O`zbekiston 
tarixi,  SH.  Karimov  rahbarligida  chop  etilgan  «O`zbekiston  tarixi  va  madaniyati»  (ma`ruzalar 
to`plami) ko`rsatiladi. O`zbekiston xaritasi atlas va al’bomlardan foydalaniladi.
 
YAngi mavzuni o`tish rejasi
 
1.  Xorazm davlatining kuchayishi.
 
2.  Xorazmshohlar davlatining ijtimoiy-siyosiy  va xo`jalik hayoti.
 
3.  Buxoro va Samarqand  shaharlarida bo`lib o`tgan qo`zg`olonlar.
 
4.  Xorazm  hududidagi  jamo  xo`jaliklari,  qishloq  va  rayonlar  nomlarining  kelib  chiqish 
tarixi.
 
5.  o`tgan mavzuni zamonga bog`lash.
 
YAngi 
mavzuning 
konspekti
 
Xorazm  X  asrda  Somoniylar  davlati  tarkibiga  kirardi.  Somoniylar  davlati  bo`linib  ketgan 
vaqtda u o`z mustaqilligini saqlab qolishga va Qoraxoniylar va G`aznaviylar davlatlari tarkibiga 
kirmay  qolishga  muvaffaq  bo`ldi.  Bu  davrda  Xorazm  xo`jalik  va  madaniy  hayotda  katta 
yutuqlarga  erishdi.  Biroq  1017  yilda  Mahmud  G`aznaviy  qo`shinlarini  tor-mor  keltirib,  uni  o`z 
davlatiga  qo`shib  oldi.  1240  yilda  g`aznaviylar  Xurosonni  qo`ldan  boy  bergach,  Xorazm 
Saljuqiylar davlati tarkibiga kiradi. Saljuqiylar bilan qoraxoniylar o`rtasidagi o`zaro urushlar bu 
davlatlarning  kuchsizlanishiga  olib  keladi  va 
XII 
asr  boshlaridan  Xorazm  mustaqil  davlat 
sifatida yana taraqqiy eta boshlaydi. Uning hududi unchalik katta bo`lmasada, iqtisodiy jixdtdan 

---

 
99 
kuchli va boy edi. Ko`chmanchi turkmanlar, eron, Volgabo`yi va Uzoq SHarq bilan olib borilgan 
savdo-sotiq aloqalarining qizg`in rivojlanishi shunga imkoniyat tug`dirgan edi.
 
Hunarmandchilik  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  va  qishloq  xo`jaligi  Xorazmda  yuqori 
darajaga  ko`tariladi.  Bularning  barchasi  mustaqillik  uchun  kurashda  qulay  shart-sharoitlar 
yaratdi.  1141  yilda  Samarqand  yaqinida  qoraxoniylar  qo`shini  bilan  ko`chmanchi  qoraxitoylar 
o`rtasida jang bo`ladi.  Jangda qoraxitoylarning qo`li baland kelib,  g`alaba qozonadilar. Bundan 
foydalangan  Xorazm  sultoni  Otsiz  Marvni  bosib  oladi.  Takesh  (1172  —1200)  hukmronligi 
davrida  Xorazm  kuch-qudratga  to`lgan  davlat  edi.  Bu  vaqtda  davlat  xududi  eron  sharqiy 
qismining bosib olinishi evaziga ikki marta kengaygan edi.