O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 Olamning  paydo bo‟lishi   va  evolyutsiyasi. Notirik tabiat o‘z shakllari va  holatlarining  son-sanoqsizligi 
va  rang-barangligi  bilan  aqlni  lol  qoldiradi.  U  turli  jismlar,  predmet  lar,  zarralar,  gazlar,  maydonlar,  xossalar, 
hodisalar ko‘rinishida amal qilar ekan, muttasil harakat va o‘zgarishlar jarayonini boshdan kechiradi.  
Dunyoning paydo bo‘lishi va evolutsiyasi haqidagi hozirgi ilmiy tasavvurlar so‘nggi 400 yil ichida vujudga 
keldi, galaktikalar va ularning to‘dalari, makro va mikrodunyoning hayratomuz rang-barangligi haqida odamlar XX 
asrdagina xabar to‘dilar. Olamning cheksiz bo‘shlig‘i qarshisida bizning dunyo haqidagi tasavvurlarimiz hozir ham 
dengizdan bir tomchi bo‘lib tuyuladi. Lekin, shunga qaramay, bugungi kunda biz bilgan va tushungan narsalar butun 
Olam  va  uning  ayrim  qismlari  evolutsiyasi  va  muttasil  o‘zgaruvchanligi  haqida  ancha  asosli  xulosa  chiqarish 
imkonini  beradi.  Boshqacha  aytganda,  dunyo  u  yoki  bu  bosqichda  ma‘lum  narsalar  vujudga  kelib,  o‘z  borlig‘ini 
kasb  etadigan  va  qachondir  yo‘q  bo‘ladigan,  ya‘ni  o‘zining  avvalgi  borlig‘ini  yo‘qotib,  modda  va  energiyaning 
saqlanish qonuniga binoan boshqa narsaga aylanadigan muttasil davom etuvchi jarayondir.  
      Notirik  tabiatning  hozirda  mavjud  bo‘lgan  butun  rang-barangligi  o‘z  asosiga  ega,  ya‘ni  u  qachondir 
vujudga  kelgan.  Bu  fikrni  kengayib  borayotgan  Olam  haqidagi  hozirgi  ilmiy  tasavvurlar  ham  tasdiqlaydi.  Biroq, 
olimlar fikriga ko‘ra, biz  yashayotgan Olam tarixi boshlanishiga asos bo‘lgan Katta ‗ortlash nazariyasi dunyoning 
mohiyati  va  uning  tuzilishi  xususida  yangi  va  yangi  masalalarni  kun  tartibiga  qo‘ymoqda.  Tabiiy  fanlarning 
ma‘lumotlari taxminan 15 milliard yil muqaddam ayrim osmon jismlari mavjud bo‘lmagani, bizning Olam deyarli 
bir jinsli kengayib borayotgan ‗lazmadan tashkil to‘ganidan dalolat beradi. Endilikda bir-biridan uzoqlashayotgan 
galaktikalar tarkibiga kiruvchi yulduzlar, sayyoralar, asteroidlar va boshqa ko‘plab kosmik jismlar mavjud bo‘lib, bu 
galaktikalarning to‘dalarida vaqti-vaqti bilan fanga ma‘lum bo‘lmagan sabablarga ko‘ra ulkan tadrijiy va inqilobiy 
o‘zgarishlar yuz beradi.