O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

800-358, 700-206, 1000-427 hollari.
Bu hollar eng qiyin ayirish hollari hisoblanadi. Bunda qiyinchi liklar xona birliklarini bir necha marta maydalash tufayli kelib chiqadi. Bunday ko`rinishdagi misollarni yechishda dastlab 100 lik va 10 liklardan «qarz olish» da nol ustiga nuqta qo`yish foydali:
_{     }
Yozma ayirishni hisoblash malakalarini hosil qiluvchi yetarlicha mashqlar bajarish natijasida o`quvchilar mulohazalarini qisqa, hisoblashni tez va to`g`ri topishni o`rganishlari kerak.
Shuni alohida ta'kidlash kerakki, o`quvchi berilgan misolni og`zaki yechishga kuchi yetadigan hamma hollarda og`zaki hisoblashga afzallik bergan ma'qul, yechimni yozish faqat u o`zini oqlagandagina yaxshi.


1000 ichida ko`paytirish va bo`lish.

100 ichida nomerlash bilan tanishtirilgandan so`ng o`huvchilar yaxlit 100 liklar va 10 liklarni bir xonali songa ko`paytirish va bo`lishni og`zaki hisoblash bilan shug`ullanishi nazarda tutiladi.

So`ngra yozma hisoblashga o`tiladi. Yaxlit 100 liklar va 10 liklarni bir xonali songa og`zaki ko`paytirishda va bo`lishda bo`linuvchining 100 lik yoki 10 likning birliklari sifatida ifodalanadi.

1	90·4=360	90-bu 9 ta o’nl·4=36 o’nl yoki 360 Demak, 90·4=360
2	80:2=40	80- bu 8ta o’nl:2=4 o’nl yoki 40 Demak, 80:2=40
3	240·3=720	240-bu 24 o’nl·3 bu yerda jadvaldan tashkari Ko`paytiish usullaridan foydalaniladi.
4	24·3=(20+4)·3=20·3+4·3=60+12=72	24 o’nl·3=72 o’nl. Demak, 240·3=720

Sonlarni ko`paytirish natijalarini olgach bolalarga bu misollarni ustun shaklida yozib yechish kulayligi aytiladi. _{ }

Bu yozuvdan ko`rinadiki, ko`paytirish birlikdan boshlab ko`paytiriladi. 3 xonali sonlar ustida ham ish shunday bajariladi. 324·2 da ikkinchi ko`paytiuvchi (2) ni birinchi ko`paytuvchi (324) ning birliklari tagiga yoziladi va chap tomonga x belgi qo`yiladi.

 	bir xonali songa ko`paytirish asta - sekin qiyinlashib boradi, dastlab birliklarda, so`ngra o`nliklarda xona birligidan o`tish holi kiritiladi.

Masalan: _{   }

Yozma bo`lishni o`rganishga tayyorgarlik bosqichida bolalar dastlabki bo`lish amalining ko`paytirishga teskari amal ekanini takrorlaydilar. Masalan: 48 ni 16 ga bo`lish kerak bo`lsa, biz shunday sonni topishimiz kerakki, 16 ni bu songa ko`paytiriganda natija 48 hosil bo`lsin. Shu yerda bo`lishning yozma belgisi (burchak) bilan tanishtiriladi:

Shundan keyin bir xonali songa bo`lish qaraladi.