Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi



Download 1,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/36
Sana09.03.2022
Hajmi1,68 Mb.
#487083
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   36
Bog'liq
2. Mamatqulova M. BMI 2021

elementar zarralar 
deb ataladi. Lekin haqiqiy elementar 
zarralar yoki fundamental zarralar mavjud deb qaraladi. 
Hozirgi kunda elementar zarralarga quyidagilar kiradi: 
Elektron, Myuon, Taon, Antizarralar, Neytrinolar, Kvarklar, Fotonlar, Oraliq 
W
+, 
W
+
, Z

bozonlar. 
XX asrda elementar zarrachalar nazariyasiga kvant tushunchasi kiritildi, bu 
tushuncha elektromagnetizmda inqilob 
yasab, 
Kvant
 
mexanikasi
sohasi 
yaratilishiga sabab boʻldi. Dastlabki maʼnosiga koʻra, Elementar zarracha materiya 
tuzilishining boshlangʻich boʻlinmas elementlaridir. Elementar zarrachadan 
birinchi boʻlib manfiy elementar elektr zaryadli 
elektron (e
-
)
kashf qilingan.
1897-yilda
 J. Tomson 
tomonidan 1919-yilda 
E. Rezerford
(atom yadrosidan 
urib chiqarilayotgan zarralarni oʻrganishda) musbat zaryadli va elektron massasiga 
qaraganda 1840 marta katta massali -
proton (p)
ni kashf qildi. 
Ingliz fizigi
J. Chedvik
zarralarning Berilliy (Be) bilan oʻzaro taʼsirini 
oʻrganishda neytral zarra - 
neytron (n)
ni kashf qildi 1932-yil. Neytronning massasi 
protonning massasiga juda yaqin. Bu uchta zarra (elektron, proton va neytron) 
atom tuzilishida qatnashadi. Hozirgi paytda maʼlumki, boʻlinmas 
“Elementar 
zarracha”
hisoblangan proton va neytron murakkab tarkibiy tuzilishga ega.
Elementar zarralar 
massa, spin, elektr zaryadi, magnit moment, lepton
zaryad 
izotopik spin va uning proyeksiyasi, gʻalatilik, juftlik, oʻrtacha yashash vaqti 
kabi 
bir qator xususiyatlari bilan xarakterlanadi. Umuman, zarralarni xarakterlovchi 
kattaliklar koʻp va xilma-xildir. Shunday boʻlsa ham ulardan birortasi elementar 
zarralarning klassifikatsiyasi uchun asosiy xarakteristika sifatida ajratish qiyin. 


20 
Elemetar zarralarni oʻzaro ta’sirlashuviga, barqaror yoki beqarorligiga, qaysi 
statistikaga boʻsunishiga massasi va boshqa xususiyatlariga qarab turli sinflarga 
boʻlish va turlicha nomlar bilan atash mumkin.
Kuchli oʻzaro ta’sirida qatnashuvchi zarralarga adronlar deb ataladi. Yashash
Vaqti-10
-23 
s boʻlgan zarralarga rezonans zarralar deyilidi. Rezozans zarralar 
ham qanday statistikaga boʻysunishiga qarab fermion va bazonlarga boʻlinadi. 
Bazonlarga kiruvchi barqaror adronlar- mezonlar deb ataladi. Barqaror 
fermion-adronlar esa barionlar deb ataladi. 
1.6-rasm. Elementar zarralar sinflari 
Kvark nazariyasi 1964-yilda M. Gell-Man barcha ogʻir fundamental zarralar, 
hadronlar koʻproq fundamental zarrachalar - kvarklardan tashkil topgan, deb 
taxmin qildi. Ushbu gipoteza ochiq va ochiq hadronlarning koʻpligi tufayli paydo 
boʻldi. Gell-Man gipotezasi tadqiqotlar bilan tasdiqlandi, ushbu gipoteza asosida 
nafaqat kashf etilgan adronlarning tuzilishini aniqlash, balki yangilarining 
mavjudligi ham taxmin qilindi.


Download 1,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish