O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Pedagogika va jismoniy madaniyat fakulteti Til nazariyasi va metodikasi kafedrasi Sobit Avezov, Tavakkal Choriyev

Ze-bo! Gav-har! Ha-
li-ma! Sa-no-bar!
Dugonalari uning ovozini eshitib, yugurib kelishdi 
va birgalikda o'ynay boshlashdi. 
Har oyda yozishga o'rgatishga doir 4 tadan mashg'ulot o'tkaziladi. 
Har haftada mashg'ulot bir marta o'tkazilib, u 25-30 daqiqa davom etadi. 
Bolalarni yozishga o'rgatishda gigiyenik sharoitlarga amal qilish, 
alohida ahamiyat kasb etadi. Bolalar o'tiradigan stol-stullar ularning 
bo'yiga mos bo'lishi kerak. Yozish vaqtida bolaning gavdasi to'g'ri 
holatda, boshi oldinga biroz egilgan, oyoqlari tizzadan bukilib, to'g'ri 
burchak hosil qilishi va oyoq panjalari, poshnasi polda yoki oyoq 
kuygichda turishi shart. Bolalar oyoqlarini stol tagiga uzatib, bir-biriga 
chalishtirib, bir oyog'ini ikkinchi oyog'i ustiga qo’yib yoki oldinga 
cho'zib yoyib o'tirmasligi darkor. Bolalar qo'llarini stol qirrasiga 
tirsakdan qo’yib, 45° burchak hosil qilib o'tirishlari lozim. Shunday 
holatda bolaning o'ng qo'li daftar ustida bo'ladi, chap qo'li esa daftarning 
chap qirrasini yengil ushlaydi. Yozish vaqtida qo'l holatini to'g'ri bo'lishi 
juda muhimdir, chunki haddan tashqari boshni egish, bolaning ko'ruv 
organiga zarar yetkazadi. Stol qirrasi bilan yozayotgan bolaning 
ko'kragi orasidagi masofa 3-5 sm, ko'z bilan daftar varag'ining 
oralig'idagi masofa 30-35 sm bo'lishi kerak. Hozirgi talablarga muvofiq 
yozish vaqtida egilish daftarning gorizontal holatiga nisbatan 65°, 
daftarning qirrasi stol qirrasiga nisbatan 25° bo'lishi kerak. Yozish 
uchun yumshoq qalam bo'lishi lozim. Uning uchi qisqa, uchli qilib 
chiqarilgan bo'lishi kerak. Tarbiyachi birinchi mashg'ulotda bolalarni 
to'g'ri o'tirishga, qalamni to'g'ri ushlashga, daftardan qulay foydalana 
olishga o'rgatadi. Keyingi mashg'ulotlarda ham bu talablarning to'g'ri 
bajarilishi tarbiyachi tomonidan doimiy suratda nazorat qilib boriladi. 
Bolalarni harf shakllarini yozishga o'rgatishdan oldin, ularni tayyorlab 
boriladi.
Bolalar qo'lini yozishga o'rgatish mashqlarini o'tkazish davrida
(to'rt oy mobaynida) to'g'ri o'tirish, qalamni to'g'ri ushlash, daftarning 
to'g'ri holatda bo'lishi kabilar ustida ham mashq qilib boriladi. 
Daftarning qatorlar chegarasida chizish vositasida ko'z bilan chamalash, 

---

104
qo'l barmoqlari va undagi mayda musqo’llar rivojlantiriladi. Bularning 
barchasi harf shakllarini yozishga tayyorgarlik ishlari bo'lib hisoblanadi. 
Yanvar oyidan to may oyigacha bolalar harf shakllarini
(haftada bitta mashg'ulot) yozishga o'rganishadi. Harf elementlarini 
daftarga yozishda quyidagi talablarga qat'iy rioya qilish kerak: ular 
yozishni boshlagan qatorni oxiriga yetkazishlari kerak, yozishni 
boshlagan sahifani to'ldirish darkor. Har bir mashg'ulotda o'rganishning 
boshida albatta 2-3 qator yozish kerak. Zarur malaka hosil bo'lgach, 5 
qator yozish mumkin. Turli harfning har bir elementi ko'p marta 
takrorlanib yozilishi tufayli, bir elementni yozish ustida uzoq to'xtab 
o'tishga zarurat qolmaydi.