|
6.2.Mehnat resurslarini tarkibi va tuzilishi
Barcha sanoat, shu jumladan energetika korxonalarining shaxsiy tarkibi, asosan, etkazib berish va texnik xizmat ko'rsatish sohalarida ishlaydigan, shuningdek uy-joy, kommunal, tibbiy, oziq-ovqat, yong'in xizmati, oshxonalarda ishlaydigan sanoat ishlab chiqarishiga (PPP) bo'linadi. harbiylashtirilgan xavfsizlik va korxonaning boshqa yordamchi bo'linmalari.
Sanoat ishlab chiqarish personali operatsion, ta'mirlash va ma'muriy-bosqaruvga bo'linadi.
Energetikada - elektr stantsiyalarida, tarmoqlarda va energiya birlashmasining boshqa korxonalarida ishlash uchun turli kasb va mutaxassisliklarning keng doirasi talab etiladi.
Sanoat ishlab chiqarishi personali quyidagi toifalarga bo'linadi.
ishlab chiqarishda asosiy, yordamchi va xizmat ko'rsatuvchi ishlab chiqarish jarayonlariga bevosita xizmat ko'rsatadigan ishchilar;
asosan yordamchi va ma'muriy funktsiyalarni bajaradigan xizmatchilar;
yuqori yoki o'rta maxsus ma'lumotga ega bo'lgan butun energiya korxonasining ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatini texnik, iqtisodiy va tashkiliy boshqarishni amalga oshiradigan muhandis-texnik xodimlar;
oddiy yordamchi ishlarni bajaradigan, odatda kasbiy malaka talab qilmaydigan kichik xizmatchilar - tozalash, xavfsizlik va hk.;
turli mutaxassislik va kasblarning talabalari, shu qatorda vaqtincha innovatsiyalarni o'rganish uchun yuborilgan tinglovchilar va boshqalar.
Mutaxassisliklar uchun razryadlar (toifalar) belgilanadi, masalan, 3-toifali mexanik, 5-toifali elektrik. Tarif-malaka ma'lumotnomasiga ko'ra, oltita razryad mavjud - 1 dan 6 gacha.
Muhandis-texnik xodimlarga kategoriyalar tayinlanadi:
1-darajali muhandis, 3-toifali muhandis-iqtisodchi, 2-toifali muhandis-sozlovchi va boshqalar. Bu erda malaka teskari tartibda baholanadi - eng yuqori toifa odatda 1-chi, kattaroq raqamlar pastr malaka.
Kamdan kam hollarda, 1-dan yuqori - "nol" toifasi mavjud.
Energetika korxonalarida va umuman energetika sohasida energiya ishlab chiqarish jarayonlarining uzluksizligi tufayli ish kun bo'yi davom etadi, shuning uchun ishlaydigan xodimlarning asosiy qismini navbatchilar tashkil qiladi.
Energiyani uzluksiz etkazib berish uchun (energetika korxonalarining maqsadli funktsiyasi) energiya uskunalarini doimiy ravishda ta’mirlashga bo'lgan ehtiyojni keltirib chiqaradi, shuning uchun energiya korxonalari (elektr stantsiyalari yoki energiya tizimlari) juda ko'p miqdordagi ta'mirlanuvchilarni o'z ichiga oladi, ularning soni ba'zan energetika xodimlari umumiy hajmning 70 foizini tashkil qiladi.
Murakkab energiya uskunalari energetiklardan ixtisosligidan tashqari yuqori malaka, bilm, murakkab bo'lgan elektr stantsiyalari bilan ishlashda texnik xizmat ko'rsatish va xavfsizlik qoidalarini (MOT va xavfsizlik) talab qiladi.
Korxona xodimlarining ro‘yxat bo‘yicha tarkibi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
sanoat ishlab chiqarish personali (SIChP) - asosiy va yordamchi sexlar, zavod boshqaruvi, laboratoriya, ilmiy-tadqiqot va tajriba-loyihalashtirish bo‘limlari, hisoblash markazi xodimlari;
noishlab chiqarish personali - uy-joy, kommunal va yordamchi xo‘jaliklarda, sog’liqni saqlash, profilaktika va ta’lim muassasalarida faoliyat yurituvchi xodimlar;
rahbarlar - direktor, direktor o‘rinbosarlari, bosh mutaxassislar, bo‘lim boshliqlari, ya’ni muhandis-texnik personal (MTP);
xizmatchilar - hujjatlarni tayyorlash, hisob-kitob va nazorat qilish, xo‘jalik xizmati xodimlari (agentlar, g’aznachilar, ish yurituvchilar, kotiblar, statistlar va h.k.).
Korxona SIChPning asosiy va ko‘p sonli qismini ishchilar tashkil qilib, ular mahsulot ishlab chiqarish, ta’mirlash va uskunalarga xizmat ko‘rsatishda qatnashadilar, mehnat predmetlarini tashish va mahsulot tayyorlashni amalga oshiradilar, qurish-ta’mirlash ishlarini bajaradilar.
Kadrlarning korxonada harakatlanishini tavsiflash uchun quyidagi ko‘rsatkichlar hisoblanadi va tahlil qilinadi:
Ishchilarni ishga qabul qilish bo‘yicha aylanish koeffitsienti (Kqq ):
Ishdan ketish bo‘yicha aylanish koeffitsienti ( )
Kadrlar oqimi koeffitsienti ( )
Korxona personali tarkibining doimiylik koeffitsienti( )
Bozor munosabatlari sharoitida korxonaning kadrlar siyosati.
Korxona ishlab chiqarish faoliyatining joriy va istiqboldagi strategiyasi kadrlar siyosati bilan chambarchas bog’liq bo‘lib, u quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
ish kuchini yollash, joylashtirish va rejalashtirish;
xodimlarni o‘qitish, tayyorlash va malakasini oshirish;
kadrlarni xizmat lavozimlari bo‘yicha yuqori pog’onaga ko‘tarish;
yollash shartlari, mehnat va unga haq to‘lash sharoitlari;
mehnat jamoasida qulay ruhiy muhitni yaratish.
Kadrlar siyosati birinchi o‘rinda insonni ishlab chiqarish va turmushdagi yangi axloqini shakllantirish, ikkinchidan, novatorlik va yuqori mehnat unumdorligiga manfaatdorligini rivoylantirishi lozim.
Korxonaning kadrlar siyosati amaliyotda faqat ichki vazifa va muammolarni hal qilishdan tashqari, bandlik sohasida davlat siyosatiga tayanadi va quyidagilarni ko‘zda tutadi:
fuqarolarning mehnat huquqi va kasb tanlash erkinliklarini amalga oshirishda bir xil imkoniyatlarga ega bo‘lishini ta’minlash;
fuqarolarning mehnat va tadbirkorlik tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash, ularning ishlab chiqarish qobiliyatlarini rivoylantirishga bandlik sohasidagi faoliyatni iqtisodiy va ijtimoiy faoliyatining boshqa yo‘nalishlari bilan uyg’unlashtirish orqali ko‘maklashish;
mehnat faoliyati davrida va nafaqaga chiqqandan so‘ng ham xodimlarning ijtimoiy muhofazasini ta’minlash;
aholi bandligi muammolarini yechishda, qo‘shma korxonalar tuzish va ishlab chiqarish bilan bog’liq loyihalarni amalga oshirish yo‘li bilan xalqaro hamkorlik yuritish va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
