O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

David G. Myers. Psychology. Tenth Edition // Hope College Holland, Michigan. – NY.: Worth Publishers, 
2013. – P. 11

---

100 
farqlanadi: 1) evolyusiya bosqichlarida hayvonlarning o‘ziga xosligi kuzatiladi; 2) 
hayvonlarning tuzilishiga qarab xatti harakatlari o‘rganiladi; 3) atrof muhit ta’siridagi 
hayvonlarning xatti harakatlari o‘rganiladi. ikkinchi biologik guruhga 
psixofiziologiya
fani 
kiritiladi. bu fanning asosi 19 asrning ikkinchi yarmida yaratilgan, bunda olimlar insonni 
o‘rganishda turli fiziologik uslublardan foydalanishgan, ular psixologik jarayonlarni fiziologik 
mexanizmlarini tahlil qilishgan. Aynan shu olimlar birinchilardan bo‘lib psixologik 
laborotoriyalar yaratishgan. Ular insonlar o‘rtasidagi individual farqlarni kuzatishgan, shu orqali 
psixofiziologiya fani yuzaga kelgan. Bunda ko‘plab metodlar qo‘llanilgan.
Psixofiziologiya psixologiyaning maxsus sohasi bo‘lib, u fiziologiya, fizika, biofizika, 
ximiya fanlariga aloqadordir. Uchinchi biologiya sohasiga bog‘liq psixologiya fani 
neyropsixologiya
deb nomlanadi. Bu fanning vazifasi insondagi neyronlarning qanday ahamiyatga 
ega ekanligini o‘rganishdan iboratdir. Bu soha miya po‘stloqlari orasidagi holatlarni tahlil qiladi. 
CHap yarim sharlar va o‘ng yarimsharlar o‘rtasidagi farqlarni ham neyropsixologiya orqali 
o‘rganishimiz mumkin. Bu sohani quyidagi olimlar o‘rganishgan. K.S.Leshli va K.Pribram (AQSh), 
Zangvill (Angliya), B.Milner (Kanada) A.R.Luriya (SSSR) va boshqalar. Neyroxirurgiyaning 
oldiga 
patopsixologiya
ni ham qo‘yishimiz mumkin, insonlarning miyalaridagi nuqsonlar ularni 
kasalliklarini tahlil qilish imkoniyatini beradi. 
 
Keyingi soha 
genetik psixologiya
, 
bolalar psixologiyasi
hisoblanadi. bunda bolalardagi 
o‘zgarishlar tahlil qilinadi, ularning qobiliyatilari, individual holatlari tahlil qilinadi. keyingi soha 
differensial psixologiya
deb nomlanadi, bunda bolalar va kattalar o‘rtasidagi individual farqlar 
aniqlanadi. 
 
Keyingi soha 
psixolingvistika
hisoblanadi, buning asosiy vazifasi muloqot vaqtida nutqiy 
qonunlarga amal qilishdan iboratdir. 
 
Psixologiyaning muhim sohalaridan biri bu 
ijtimoiy psixologiya
dir. Bu soha insonlarning 
muloqot vaqtidagi psixologik qonuniyatlarini o‘rganishadi. bunda liderlarni, kichik guruhlarning 
o‘ziga xos xususiyatlari va boshqalar o‘rganiladi.
 
 
Asosiy tadqiqot-ilmiy bilim bazasini oshirishga qaratilgan ilm amaliy tadqiqot-amaliy 
muammolarga yechim topishga mo’ljallangan ilmiy izlanish maslahat beruvchi psixologiya- 
psixologiyaning bir bo’limi bo’lib, insonlarga hayotdagi muammolarida yordam berib, yaxshiroq 
farovonlikka erishishga ko’mak beradi.
Klinik psixologiya-psixologiyaning bir bo’lagi bo’lib, insonlardagi psixologik 
tartibsizliklarni o’rganadi va davolaydi. 
Psixiatriya- tibbiyotning bir sohasi bo’lib, psixologik tartibsizliklar bilan shug’ullanadi.
Jamoat psixologiyasi- psixologiyaning bir sohasi bo’lib, insonlar boshqa ijtimoiy muhit, 
odamlar va guruhlar bilan qanday aloqa qilishini o’rganadi.
Psixologiya zamonaviy madaniyatga ham tasir ko’rsatadi. Bilim bizni o’zgartiradi. Quyosh 
sistemasi va kasalliklarning mikroblari nazariyasini o’rganish odamlarning o’y-hayollarini va 
harakatlarini o’zgartiradi. Psixologiyaning kashfiyotlarini o’rganish ham odamlarni o’zgartiradi. 
Ular ko’pincha psixologik tartibsizliklarni aqliy muvafaqqiyatsizlik deb tushunishadi. Ular 
ko’pincha ayollarni erkaklardan ko’ra aqli pastroq deb hisoblashadi. Marton Hunt “har bir 
holatda bilim munosabatlarni va bu orqali hatti-harakatlarni o’zgartiradi” deb takidlaydi. Bir 
marta psixologiyaning yaxshi tadqiq qilingan miyamiz va tanamiz qanday bog’langanligi, bolaning 
miyasi qay tarzda o’sadi, hislarimizni qanday boshqarishimiz, qanday qilib eslab qolishimiz va 
unutishimiz, dunyodagi odamlar qanday farq qilishi kabi g’oyalardan habardor bo’lsangiz, sizning 
miyangiz hech qachon bunday hotirjam bo’lmaydi. 
19