O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

8- mavzu. Ishlab chiqarish xarajatlari (2 soat)
Reja:
8.1. Ishlab chiqarish xarajatlarini tasniflash
8.2.Korxona ishlab chiqarish xarajatlari turlari
8.3.Yillik ishlab chiqarish harajatlari va mahsulot tannarxi
8.4. Iqtisodiy elementlar va kalkulyasiya bandlari bo‘yicha xarajatlar
8.5.Uchastka, sex, ishlab chiqarish, zavod mahsulotining tannarxi.
8.6.Sanoat mahsulotlarining tannarxini pasaytirishning manbalari va
omillari.

Maxsulot ishlab chiqarish jarayonida sarf kilingan moddiy resurslar (asosiy vositalar eskirishi, xomashyo va materiallar, yonilg‘i-moylash materiallari, extiyot qismlar va boshqalar) va jonli mexnat sarfi ishlab chiqarish xarajatlarini tashkil etadi.

Ishlab chiqarish xarajatlari korxonaga maxsulot ishlab chiqarish qanchaga tushishini ko‘rsatadi, ya’ni maxsulotning ishlab chiqarish tannarxini tashkil qiladi.
1. Ishlab chiqarish jarayonidagi ishtirokiga ko‘ra:
- ishlab chiqarish xarajatlari;
- noishlab chiqarish xarajatlari.
2. Ishlab chiqarish resurslarining manbaiga ko‘ra:
- ichki xarajatlar;
- tashki xarajatlar.
3. Maxsulot ishlab chiqarish xajmining o‘zgarishiga nisbatan:
- doimiy xarajatlar;
- o‘zgaruvchan xarajatlar.
4. Maxsulot tannarxiga olib borilishi jixatidan:
- bevosita xarajatlar;
- bilvosita xarajatlar.
5. Korxonaning umumiy ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa faoliyati natijasida yuzaga keladigan:
- maxsulot tannarxiga kiritiladigan xarajatlar;
- davr xarajatlari;
- moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar;
- favkulodda zararlar
Xarajatlarning tarkibiy tuzilishi, ishlab chiqarish omillari bilan bog‘liqligi doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlarni paydo etadi.
O‘zgarmaydigan xarajatlar - doimiy xarajatlardir. Bularga renta to‘lovlari, qarz foizi, reklama, ijara xaqi, oldindan to‘lanishi ko‘zda tutilgan maoshlar kiradi.