O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni 1-mavzu: 1-modul. Fanga kirish. Maqomlar tarixidan

11. Nuhuft (mahfiy, yashirii). Manbalarda Nuhuft Buzruk maqomining sho‘basi, deb ko‘rsatiladi.

12. Uzzol. Bu ibora pastga tushish, sakrash ma’nolarida keladi. Kuy o‘z xarakatida yuqoridan pastga 4-5 pog‘ona sakrab tushishi mumkin.

13. Avj (cho‘qqi ma’nosida). Jam’lar jumlasidan 78 doirani tashkil etadi.

14. Nayriz (lug‘aviy ma’nosi aniq zmas). Isfaxon maqomining sho‘basi bo‘lib, besh pog‘onali tovushqatordir.

Manbalarda Nayrizning turli variantlari keltiriladi. Tojik xalqi da Nayriz nomi bilan mashhur xalq kuyi hozirda xam ijro etiladi.

15. Mubarqa’ (pardaga o‘ralgan). Ikki pog‘onali tovushqator bo‘lib, lekin bu ikki pog‘ona old va oxiridan boshqa tovushlar bilan o‘ralgani uchun mubarqa’ nomi berilgan bo‘lsa kerak. Shuning uchun musiqa risolalari mualliflari Mubarqa’ning sakkiz pog‘onali tovushqatorini xam keltiradilar. Eski risolalarda Mubarqa’ning ikki pog‘onasidan tashqari tovushlari, go‘yo “bezak” uchun ishlatiladigan “qo‘shimcha” pardalar qisoblanadi.

16. Raqb. Arabcha otliq (minish) ma’nosida keladi. Biegacha yetib kelgan maqom va xalq musiqasida shu mazmunga Suvoriy nomi bilan mashhur bo‘lgan kuy va ashula yo‘llari mos keladi

17. Sabo. Ko‘pchilik musiqa risolalarida Navro‘zi Sabo nomi bilan ham mashhur bo‘lib, bahor nasimi, mayin shabada ma’nolarida ishlatiladi. Saboning o‘ynash, yoshlik, sho‘xlik, sevgi ma’nolari ham bor. Demak, Sabo ba- hor nasimini tasvirlaydi.

18. Humoyun (shohona, buyuk). Bu sho‘ba yetti pog‘onalidir.

19. Zovuliy (Zobuliy). Eronning Seiston viloyatidagi shahar. Bu esa unga nisbat berilgan sho‘ba nomidir. Zovuliy uch poronali tovushqator bo‘lgani uchun Segox (uch pardali) nomi bilan xam mashhur bo‘lgan.