Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti

Differensiatsiya  va  integratsiya. 
Yangi  ilmiy  fanlar  paydo  bo‘lishi  bilan,  bir 
tomondan, fanlarning differensiatsiyalanishi, har biri alohida turdagi hodisalarni 
o‘rganuvchi tarmoqlarga bo‘linishi yuz beradi. 
Boshqa  tomondan,  qarama-qarshi 
jarayon  – 
ayrim  ilmiy  fanlar  turli  yo‘llar  bilan  birikib,  bilimlarning  yaxlit 
majmualarini  hosil  qiladi  va  fanlarning  integratsiyalashuvi  ham  yuz  beradi
. 

---

«Tutash» ilmiy fanlar paydo bo‘lishi, qo‘llanish sohasi keng bo‘lgan qudratli ilmiy 
metodlar 
topilishi, 
metodlar 
bir  fandan 
boshqa 
fanlarga 
o‘tkazilishi, 
umumlashtiruvchi, sintetik ilmiy konsepsiyalar yaratilishi natijasida ilmiy bilishning 
bir-biridan uzoq tarmoqlarining yagonaligi va yaxlitligi aniqlanmoqda.  
Differensiatsiya va integratsiya jarayonlarining dialektik ziddiyatlarga to‘la o‘zaro 
aloqasi  natijasida  ilmiy  bilim  tizimi  yanada  murakkabroq  tus  oladi.  Turli  fanlar 
o‘rtasidagi  g‘ov-to‘siqlar  buziladi.  Differensiatsiya  natijasida  fanda  mavjud 
nazariyalarning jami soni ko‘payadi, lekin, shu bilan bir vaqtda, integratsiyalashuv 
yo‘lidagi  harakatlar  oz  sonli  fundamental  nazariyalarning  o‘rna  va  ahamiyatini 
kuchaytiradi.  Masalan,  hozirgi  zamon  tabiatshunosligida  minglab  turli-tuman 
nazariyalar  o‘rtasida  o‘zaro  bog‘liqlik  va  mustaqillik,  qo‘shimchalilik  va  raqobat, 
muvofiqlik  va  tafovut,  muodillik  va  nomuvofiqlik  kabi  son-sanoqsiz  rang-barang 
munosabatlar  mavjud.  Ammo  fundamental  nazariy  tizimlar  (masalan,  mexanika, 
elektrodinamika,  elementar  zarralar  nazariyasi)  barmoq  bilan  sanarli  bo‘lib,  ular 
boshqa ko‘p sonli tabiiy-ilmiy nazariyalarning negizini tashkil etadi.