Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
 
 
28
Онтологик
рационализм
Гнеосологик
рационализм
Ахлоқий
рационализм
Унинг маъноси шундаки,
онг ўзини тутиш этикасининг
асосида туради
Ҳаётнинг асосида онгли
бошланиш (яъни, яшаш
онгли)ётади.  Бу фикр билан
рационализм идеализмга яқин
(мас алан, Платоннинг «соф
ғоялари», оламга ва унинг
инъикоси сифатида
дунёнинг борлиги) 
Ҳаётнинг бошланишида
онг ётади
Гносеологик
рационалистлар ўрта аср
теологияси ва
сколастикасига қарши
чиққанлар, улар ўз фалса-
фасида онгни инкор этиб, 
худонинг ҳақиқатини
билишнинг асоси, деганлар.
Эмпириклар билан
мунозарадаги асосий
далиллар
Билимнинг асосида ақл
билан қайта ишланмаган
амалиёт ётади
Ақл мустақил кашфиётлар
қилиш мумкин, амалиётда
ҳам кўриб чиқмай ҳам
кейинчалик бу амалда
синалади
Лекин рационализм идеализм
билан бир нарса эмас, чунки
унинг мазмуни материяга
нисбатан бирламчилиги эмас, 
ҳаётнинг онглилиги
Шундай қилиб, рационалис тлар
худонинг ёки бошқа онгнинг
ҳаётнинг ички мантиқининг
борлигига ишонувчилардир
(Демокрит, Эпикур)