O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

15- LABORATORIYA MASHG`ULOTI. -FLYUORIMETRIK USULNI DORI VOSITALARI TAHLILIDA QO‘LLANILISHI.
Laboratoriyamashg‘ulotining rejasi

3. 
   Lyuminessent tahlil, nazariy asoslari va zaharli moddalar tahlilida qo‘llash.
   
4. 
   Fluorimetrlar va ularning tuzilishi
   
5. 
   Sifat lyuminessent tahli
   
6. 
   Miqdoriy lyuminessent tahlil
   

Mashg’ulotmaqsadi:flyuorimetriktahlil usulini dori moddalar tahlilida qo`llanilishi bilan talabalarni tanishtirish.
Laboratoriya mashg’ulotini bajarish davridakutilayotgan natijalar:
Laboratoriya mashg’ulotini bajarish davrida talabalar zamonaviy tahlil usullarini o’zlashtiradilar.
Laboratoriya mashg`ulotlarini o`tkazish uchun zarur asbob-uskunalar:flyuorimetr,probirkalar, ajratgich voronkalar, reaktivlar,ko‘rgazmali materiallarlar.
Laboratoriya jihozlari : Maxsus laboratoriya vositalari bilan jixozlangan xona
Lyuminessent tahlil, nazariy asoslari va zaharli moddalar tahlilida qo‘llash.
Nazariy asoslari. Bir xil tur moddalar xona haroratida qizdirilmasa ham o‘zlaridan yorug‘lik tarqatadilar. Bu xodisasovuq nur sochish yoki lyuminessensiya deb ataladi. Lyuminessensiya lotincha lumen — nur va -escent — kuchsiz ta’sir ma’nolarini anglatadi. Atomlar vamolekulalarning yorug‘lik energiyasini yutish xususiyatiga ko‘ra,ular yorug‘lik energiyasini o‘zlarida yig‘adilar. Bu atomning qo‘zg‘alishiga sabab bo‘ladi. Qo‘zg‘algan atom yoki molekulalar o‘zlarining ortiqcha energiyalarini yoki shu energiyaning bir qismini yorug‘lik ko‘rinishida nurlantirishlari mumkin. Ortiqcha energiyaningboshqa qismi moddadagi elektronlarni uzishga - moddani ionlashtirishga,fotokimyoviy reaksiyalarga, moddani qizdirishga sarflanishi mumkin. Lyuminessent nurlanish yorug‘lik ta’siri to‘xtagandan keyinnisbatan uzoq vaqt davom etishi mumkin. Nurlanish davomiyligi turli lyuminessent moddalar uchun turlichadir: soniyaningmilliardlar ulushidan (alohida atom va molekulalar uchun) tosoatlar va hattoki bir necha sutkagacha (kristallofosforlaruchun) davom etishi mumkin.
Lyuminessent tahlil usuli jarayon holatidan kelib chiqib, qo‘yidagicha sinflanadi.
I. Nuralanuvchi modda tabiatiga qarab:
a) atomlar lyuminessensiyasi
b) molekulalar lyuminessensiyasi
v) qattiq jism lyuminessensiyasi
II. Lyuminessensiya jarayoni tabiatiga qarab:
a) fluoressensiya
b) sekinlashgan fluoressensiya
v) fosforenressensiya
III. Qo‘zg‘alish energiyasi manbaiga qarab:
1. Fotolyuminessensiya (fluoressensiya)- yorug‘lik yoki nurlanish energiyasini yutilishi natijasida hosil bo‘ladigan nurlanish.
2. Katodolyuminessensiya – yuqori tezlikda harakatlanayotgan elektronlar, bombardimoni natijasida hosil bo‘ladigan nurlanish.