O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

2. M utloqkalibrlashusuli.

Ushbuusulqo‘llanilgandaoldidanxromatografikcho‘qqiyuzasiyokibalandliginimoddamiqdorigabog‘liqlikchizmasichizibolinadi.

Agarhbog‘liqlikchiziqlibo‘lsa, Kkoeffitsent (kalibrlovchiko‘paytma) nixisoblab, tekshirilayotganmoddakonsentratsiyasiniformuladanfoydalanibaniqlashmumkin.
0,15+ 0,85
S = h ½yoki S = h ---------------
2
Mutloqkolibrlashusuliniqo‘llaganda, o‘rganilayotganmoddamiqdorinianiqbelgilashvaxromatografiyalashshartlarinianiqbajarishlozimdir.
3. Ichkitenglashtirishusuli.

Buusuldaxromatogrammadagibarchachiziqlar (yokibalandliklar) yuzasi 100% gatengdebqabulqilinadi. Harbirxususiytashkiletuvchinikonsentratsiyasiniquyidagiformulabilanxisoblanadi:

KiSi (h₁). 100
S₁(%) = ------------------------
KiSi(h₁)
GSXusulirivojlanishixisoblashxozirgidavrdakimyoviybirikmalarnitaxlilqilishningengkengqo‘llaniladiganvaqulayusulibo‘libqoldi. Buusultaxliliboshqakimyoviyvafizik-kimyoviyusullarbilanbirgabajarilishimurakkabbo‘lganko‘pkosponentlimoddalararalashmasini, dorimoddalarimetobolitlariniajratishdavaaniqlashdasamaralinatijalarberadi.
Gazsuyuqlikxromatografikusuliboshqaxromatografikusullardanquyidagiafzallikkaega:

1. 
   Unversalxolatgaega. Harxilgazlar, suyuqvaqattiqmoddalarnivaaralashmalarniajratishvatahliliniolibborishmumkin. Undaularuchuvchivaharoratgachidamliligiinobatgaolinadi. Xozirgipaytda 98% tahlilneftkimyosivagazsanoatlaridagaz-suyuqlikxromatografikusulidatasdiqlanmoqda.
   
2. 
   Xromatograflardaqo‘llanilayotgankolonkalarniyuqoriajratuvchanlikvakomponentlarnito‘liqtasdiqlabberishxususiyatigaega. Masalan: gazsuyuqlikxromatografiyausuliyordamidabirsoatichidanefttarkibidagibirnechayuzmoddalarnitahliliniolibborishmumkin. Qo‘llanilayotgangazlarnikamqovushqoqligikolonkalarniuzaytirishgavashungaasosanmoddalarnito‘liqajralishigaerishiladi.
   
3. 
   Tajribalarniolibborishdatarkibidagimoddalarsonigaqarabtezolibborilishi, ayrimxolatlardadaqiqalaroralig‘idato‘liqnatijagaegabo‘lishgaerishiladi.
   
4. 
   Usulsezgirligibo‘yichajudayuqoridir. Xozirgipaytdashundaydetektorlarborki, ularmoddakonsentratsiyasini 10^-13gxamaniqlashgaegadir. SHungaasosanusulningengafzalligimetobolitlarnianiqlashdavabiologiksuyuqliklartarkibidan, atmosferadagi, sanoatdaishlabchiqarishhavosinitozaliginitahlilqilishdavapolimerlarishlabchiqarishdakengfoydalaniladi.
   
5. 
   Boshqafizik-kimyoviytahlilusullariganisbatangaz-suyuqlikxromatografikusulio‘ziningtuzilishihamdaishlashbosqichlariishonarlibo‘lganligiuchunafzaldir.
   
6. 
   Foydalaniladiganmoddalarnikammiqdordasarflanishitahliluchun 10^-4gmiqdordaog‘irliksarfbo‘ladi.
   
7. 
   Yuqorisezgirliknivaaniqlikkaega. O‘rtachaxatolik 15% nitashkiletadi. Xozirgixromatograflar 1,0-1,5% xatolikdarajasidatahlilqiladi.