|
12
1.2. Delphi tizimining oynasi va uning elementlari
Delphi tizimida ishni boshlash uchun uni dasturlar menyusidan topib ishga
tushiramiz.
Пуск=>Программы=>Borland Delphi=>Delphi
Delphi oynasi ko‘rinishi odatdagidan ancha boshqacharoq bo‘lib, u o‘z ichiga
beshta oynani oladi (1 – rasm):
1 – rasm. Delphi tizimining oynasi
•
bosh oyna — Delphi Projectl;
•
forma oynasi — Forml;
•
obyekt xossalarini tahrirlash oynasi —Object Inspector;
•
obyektlar ro‘yxatini ko‘rish oynasi — Object tree View;
•
dastur kodlarini tahrirlash oynasi — Unit.pas.
Bosh oyna ekranning yuqori qismida joylashgan bo‘lib, uning birinchi
qatorida sarlavha, ya’ni, proyektning nomi joylashgan. Ikkinchi qatorda buyruqlar
menyusi gorizontal ko‘rinishda joylashgan. Keyingi qatorning chap tarafida
uskunalar paneli va o‘ng tarafida komponentalar politrasi joylashgan.
Buyruqlar menyusi quyidagilarni o‘z ichiga olgan:
—
File (fayl) bo‘limi fayllar ustida ish bajarish uchun kerakli buyruqlarni
13
o‘z ichiga olgan;
—
Edit (tahrir) bo‘limi fayl ichidagi ma’lumotlarni tahrirlash uchun kerakli
buyruqlarni o‘z ichiga olgan:
—
Seerch;
—
View;
—
Compile;
—
Run formani ishga tushirish;
—
Options;
—
Tols servis xizmatidan foydalanish;
—
Help yordam chaqirish.
Forma oynasida ilovalar yaratiladi. Object Inspector oynasi obyekt xossalarini
tahrirlash uchun xizmat qiladi. Obyekt xossalari bu — obyektga berilgan
xarakteristika bo‘lib, uning ko‘rinishi, joylashishi va holatidir. Masalan, Width va
Height xossalari forma o‘lchamini, top va Lift esa formaning ekrandagi holati,
Caption — sarlavha matnini aniqlaydi.
Vizual dasturlash texnologiyasida obyekt deganda muloqot oynasi va
boshqarish elementlari (kiritish va chiqarish maydoni, buyruq tugmalari,
pereklyuchatellar va boshqa) tushuniladi.
Delphida dasturlash ikkita o‘zaro ta’sir etuvchi bir-biri bilan bog‘liq jarayon
asosida tashkil qilinadi:
—
dasturni vizual loyihalash jarayoni;
—
dastur kodlarini kiritish (yozish) jarayoni.
Kodlarni yozish uchun maxsus kod oynasi mavjud bo‘lib, u dastur matnini
kiritish va tahrirlash uchun mo‘ljallangandir. Bu kodlarni yozish oynasida dasturlash
Pascal tilining rivoji bo‘lgan va kengaytirilgan Object Pascal tilida tuziladi.
Kodlarni yozish oynasi boshlanishda o‘z ichiga holi bo‘sh formani
akslantiruvchi dastur matnini yozib chiqaradi. Dastur loyihasini ishlash mobaynida
dasturchi kerakli dastur operatorlarini kiritib, formani loyiha bo‘yicha akslantiradi.
Delphida dasturlash forma oynasini tashkil etishdan boshlanadi.
14
Oddiy dastur ilovasini yaratish ketma-ket File=> New=> Application
buyrug‘ini berish bilan boshlanadi. Bu buyruqni berishdan oldin ikkita asosiy ishni
bajarish lozim:
—
papka tashkil etish;
—
tizimni to‘g‘rilash.
Delphi dasturlash muhitida ishlash jarayonida quyidagi kengaytmali fayllar
ishlatiladi:
—
loyiha fayli, kengaytmasi .dpr;
—
paskal moduli fayli, kengaytmasi .pas;
—
komponentalar joylashgan fayl, kengaytmasi .dcu;
—
formalar joylashgan fayl, kengaytmasi .dfm;
—
ma’lumotlar bazasi fayli, kengaytmasi .dbf.
Tayyorlanadigan Delphi dastur uchta asosiy etapdan o‘tadi:
—
kompilyatsiya;
—
komponovka;
—
bajarish.
Kompilyatsiya etapida tayyorlangan dastur matni Object Pascal tiliga
o‘tkaziladi. Kompanovka bosqichida esa kerakli qo‘shimcha yordamchi dasturlar va
ostdasturlar unga birlashtiriladi. F9 tugmasini bosish bilan Save UnitAs dialog
oynasi paydo bo‘ladi va sizdan Unit.pas moduli uchun fayl nomini va joylashadigan
papkani ko‘rsatishingizni so‘raydi. Agar joyi ko‘rsatilmasa Delphi avtomatik
ravishda dasturingizni Bin papkasiga joylashtiradi. Yaxshisi siz bu papkani o‘z ishchi
papkangiz nomiga almashtiring, masalan, My_Delphi. Dastur kompilyatsiya qilinishi
paytida Delphi sistemasi pas, dfm va dcu kengaytmali modullar tuzadi. .pas
kengaytmali fayl kodlarni yozish oynasiga kiritilgan dastur matnini, .dfm forma
oynasi tashkil etuvchilarini, .dcu kengaytmali fayl esa .pas va .dfm kengaytmali
fayllarning birgalikdagi mashina kodiga o‘tkazilgan variantini saqlaydi. Bu .dcu
kengaytmali fayl kompilyator tomonidan tashkil qilinadi va yagona ishchi
(bajariluvchi) .exe kengaytmali fayl tashkil qilishga baza yaratadi.
15
Do'stlaringiz bilan baham: |
