|
Pedagogik
tizim
muhiti
fazoviy-
predmetli
aspektalarini
takomillashtirish
*mini-kutubxonalar va axborot stendlari tashkil etish;
*о‘qish va yozishni о‘zlashtirishga tayyorgarlikning
dastlabki
shart-sharoitlarini
shakllantirishga
yо‘naltirilgan didaktik va kо‘rgazmali materiallarni
tanlash va tizimlashtirish;
Guruhlarda “ijod sahnalari”, “sensor”, “motorika”
sahnalarini tashkillashtirish va zaruratga qarab, predmetli
mazmuni
dastlabki
shart-sharoilarni
rivojlantirish
maqsadlariga muvofiq keladigan “nutqli” zonalar tashkil
etish.
Ta’lim muhiti ijtimoiy aspektlari ta’lim va tarbiya jarayoni qatnashchilari
о‘rtasidagi munosabatlarni qamrab oladi. Ularda nafaqat bolalar va kattalar
о‘rtasidagi aniq о‘zaro munosabatlar, balki yanada umumiy maqsadlar –
rivojlantirish, tarbiya va ta’lim yо‘nalishlari, uning ijtimoiy ahamiyati aks etadi.
Pedagoglar,
ota-onalar
о‘rtasidagi
о‘zaro
hamkorlikdagi
harakatlar
insonparvarlik, bolaning shaxsiy xususiyatlarini bilish va ta’lim integratsiyasi,
ijobiy emotsional muhit, MTM ishlari maqsadlariga erishishni ta’minlashga
yо‘naltirilgan bolalar va kattalar, jamoa pedagoglari о‘rtasidagi shaxsiy-
oriyentirlovchi о‘zaro ta’sir, о‘zaro aloqalarni hisobga olish hisobiga
maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim berish, ularni tarbiyalash va rivojlantirish
maqsadlariga erishiladi.
Shunday qilib, xususan, har bir MTM mutaxassisi о‘z dasturiy vazifalarini
hal etishi, yagona ta’lim muhitida turli mutaxassislarning kasbiy faoliyat
84
tizimining yig‘indisi bolarni maktabda bilim olishga tayyorlash va ularni
ijtimoiylashtirishni umumiy maqsad sifatida kо‘zda tutishi lozim.
О‘qish va yozishni о‘zlashtirishni dastlabki shart-sharoitlarining
qо‘pqirraliligi va murakkabligi, ular buzilishining tez-tez takrorlanishi - har xil
soha mutaxassislarini ushbu jarayonda, ya`ni ularning shakllanishi va
korreksiyasida ishtirok etishlarini nazarda tutadi.
MTM mutaxassislari tomonidan bir birini tо‘ldiruvchi majmuaviy va
parsial (majmuaviy dasturlarning ayrim bо‘limlarining о‘rnini bosuvchi)
dastrulardan foydalanish, dasturiy mazmun-mohiyatni amalga oshirish va
tarbiyalanuvchilarga beriladigan о‘quv yuklamasi meyorlarining murakkabligi
pedagogik jamoa xodimlari о‘rtasida о‘zaro aloqalarni tashkil etish
qiyinchiliklarida о‘z aksini topadi. Bu esa ta’lim tizimi butunligini buzadi va
о‘qish va yozishni о‘zlashtirishga tayyorgarlikning dastlabki shart-sharoitlarini
shakllantirish bо‘yicha majmuaviy ishlarni amalga oshirishga halal beradi.
Biz tomondan tashkil etilgan о‘zaro aloqaning bosh maqsadi - har bir
mutaxassis potensialidan foydalanish, pedagogik jamoa barcha subyektlarining
intilish, kuch-g‘ayratini birlashtirish, maktabgacha yoshdagi bolalarni о‘qish va
yozishni о‘zlashtirishga tayyorlash ishlarida muayyan faoliyatlarning bir biriga
aloqasi yо‘qligi, ularning tarqoqligini bartaraf etishdan iborat. Ya`ni, bolalarda
ushbu kо‘nikmalarni о‘zlashtirishga tayyorlashning dastlabki shart –sharoitlarini
shakllantirishga majmuaviy yondashishni tashkil etish lozim.
Yu.K.Babanskiy majmuaviy yondashish mazmun-mohiyatini, avvalo,
pedagogning tarbiyaviy-ta’limiy harakatlari, birinchidan, bola shaxsining
umumiy shakllanishi, ikkinchidan, uning maqsadli yо‘naltirilgan ta’sirlariga olib
boruvchi bir butun tizimga integratsiyasiga yо‘naltirilishida kо‘rdi. Bunga esa
pedagog jamoa a’zolari о‘rtasida о‘zaro aloqalarni tashkil etishga transdissiplinar
yondashilgandagina erishish mumkin
1
. T.N.Simonova, A.A.Ushakovalarning
“Serebral paralich bolalarni reabilitatsiya qilish individual dasturini ishlab
chiqishga transdissiplinar yondashish asoslari” tahliliga asosan biz о‘qish va
1
Бабанский Ю.К. Оптимизация учебно-воспитательного процесса – М.: 1982. – Б. 216.
85
yozishni о‘zlashtirshning dastlabki shart-sharoitlarini shakllantirish yо‘nalishida
pedagogik tizim subyektlarining о‘zaro aloqasini tashkil etish modelini tuzdik
1
.
Pedagogik tizim subyektlari о‘rtasida о‘zaro aloqalarni tashkil etishga
transdissiplinar yondashish mohiyati, bizning nazarimizda, jamoaning har bir
a’zosiga uning oldida turgan dasturiy vazifalarni hal etish boshqa
mutaxassislarning dasturiy ta’minoti potensial imkoniyatlaridan foydalanish
imkonini beradi, bu bilan shakllanayotgan funksiya, kо‘nikma yoki jarayonlarga
ta’sir kuchayadi.
Buning uchun biz tomondan ta’lim jarayoni ishtirokchilarining о‘zaro
hamkorikdagi harakati tizimi ishlab chiqildi, bu tizimda uslub va psixologik-
pedagogik chora-tadbirlar hajmi mutaxassislar guruhi tomonidan amalga oshirildi
(faol guruh tomonidan). Bolalar potensialini hamkorlikdagi tahlili ularda kerakli
funksiyalar, kо‘nikmalar va jarayonlarni rivojlantirish chora-tadbirlari optimal
rejasini ishlab chiqish imkonini berdi. Guruh tarkibiga kiruvchi mutaxassislarning
davriy yig‘ilishlarida faol guruh a’zolarining ish samaradorligi baholandi,
rejalarga tuzatishlar kiritildi, amalga oshirilgan muayyan ishlar yakuni kо‘rib
chiqildi. Guruhlar soni, ulardagi ishtirokchilar soni va profili (sohasi) biz
tomondan ajratib kо‘rsatilgan ish yо‘nalishlari va hal etilishi talab etiladigan aniq
vazifalar bilan aniqlandi.
Mutaxassislar guruhi oldida turgan vazifalarni muvaffaqiyatli hal etish
uchun uning koordinatorlari belgilandi. Har bir faol guruhda bu funksiyani
shakllanayotgan jarayonlar va kо‘nikmalar sohasida puxta bilimga ega bо‘lgan
mutaxassis bajaradi va u rivojlantirish borasidagi vazifalarni guruhning har bir
a’zosi ishiga “translyatsiya qiladi”, ya`ni muayyan vazifalarni kо‘chiradi.
Koordinator vazifalariga guruh a’zolarining dasturiy ta’minotini tahlil qilish, ish
bosh rejasini tuzish, belgilangan vazifalar yuzasidan konsultatsiya berish va
taqsimlash hamda ularning bajarilishi ustidan nazorat qilish kiradi.
1
Симонова Т.Н., Ушаков А.А. Основы трансдисциплинарного подхода к разработке индивидуальной
программы реабилитации детей с церебральными параличами. Труды Астраханской государственной
медицинской академии. Астрахань, 2000,Т.19. – Б. 137-142.
86
Shunday qilib, eksperiment о‘tkazilgan MTMning barcha mutaxassislari
nutqi tо‘liq rivojlanmagan bolalarda о‘qish va yozishni о‘zlashtirishga
tayyorgarlikni shakllantirishning barcha bosqichlarida butun faoliyatlari
davomida qatnashadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
