Namangan davlat


Jo’natuvchi Qabul qiluvchi



Download 183,71 Kb.
bet8/12
Sana12.07.2022
Hajmi183,71 Kb.
#780629
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi n

Jo’natuvchi Qabul qiluvchi











k=k1=k2








Maxfiy kalit
Xabar M





Mahfiy kalit
Xabar M'

Shifrmatn C

kanal

Axborotni shifrlashning ikkita asosiy usuli mavjud, bular: qayta tartiblash usuli hamda, o‘rin almashtirish usuli. Birinchi holatda, xabarni matnni tashkil qiluvchi harflar va belgilar o‘sha-o‘shaligicha qoladi, lekin ularning joylashtirish tartibi butunlay o‘zgartiriladi. Bunday usul bilan shifrlangan xabar anagram deyiladi.
Masalan, BILAK-BALKI, OLIM-IMLO kabi tarzda.

O‘rin almashtirish usulida xabar matnidagi harflar o‘rniga boshqa belgilar yoki, sonlardan foydalaniladi. Qaysi belgi ostida qanday harf nazarda tutilishi ―kalit‖ orqali bilish mumkin bo‘ladi. Mahfiyligi ta‘minlanishi shart bo‘lgan xabarning ahamiyatiga qarab, shifrlash tizimi uchun har ikkala usulni ham birdaniga yoki, navbatma-navbat tadbiq etish mumkin.


Qayta tartiblash usuli. Bunda xam, avvaldan belgilangan biror kalit so‘zdan foydalanish kerak bo‘ladi. Masalan, kalit so‘z ―kompyuter‖ bo‘lsa, u orqali, quyidagi gapni shifrlashni ko‘rib chiqamiz: ―KIMYO KITOBNI OLIB KEL‖
Buning uchun, avval kalit so‘zni yozib olib, keyin esa, uning harflari ostiga, ushbu harfning alifbo tartibidagi joylashuvi raqamlarini yozib chiqamiz. Agar so‘z tarkibida biror harf ikki yoki undan ko‘proq marta takrorlansa, unda raqamlash chapdan o‘ngga davom ettiriladi. Bizning kalit so‘zimizda birinchi raqam bilan ―e‖ keyin ―k‖, so‘ngra ―m‖ va shu tartibda keladi.



K

O

M

P

Y

U

T

E

R

2

4

3

5

9

8

7

1

6

Bundan keyin, xabar matni, kalit ostidagi bo‘sh oraliq(probel) tashlamasdan jadval ko‘rinishida yozib chiqiladi.



K

O

M

P

Y

U

T

E

R

2

4

3

5

9

8

7

1

6

K

I

M

Y

O

K

I

T

O

B

I

N

I

O

L

I

B

K

E

L






















Jadval to‘ldirilgach, hosil bo‘lgan ustundagi so‘zlar, raqamlash tartibida yoziladi. Ya‘ni birinchi bo‘lib 1-raqamli ustundagi harflar ketma-ketligi- - TB, keyin ikkinchi(KBE) va hokozo. Va to‘liq holda matnimizning shifrlangani quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
TB KBE MN IIL YI OK II KL OO

Habarni shifrdan ochish uchun esa, shunchaki hammasini o‘z joyiga qaytarish, ya‘ni harflarni mos ustunlarga qaytib terib chiqish kerak xolos.


Shifrlash usullari turli alomatlari bo‘yicha turkumlanishi mumkin.


Almashtirish usullari. Almashtirish (podstanovka) usullarining mohiyati bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa alfavit simvollari bilan ma‘lum qoida bo‘yicha almashtirishdan iboratdir. Eng sodda usul sifatida to‘g‘ridan to‘g‘ri almashtirishni ko‘rsatish mumkin. Dastlabki axborot yoziluvchi A0 alfavitning s0i simvollariga shifrlovchi A1 alfavitning s1i simvollari mos qo‘yiladi. Oddiy holda ikkala alfavit ham bir xil simvollar to‘plamiga ega bo‘lishi mumkin. Ikkala alfavitdagi simvollar o‘rtasidagi moslik ma‘lum algoritm bo‘yicha K simvollar uzunligiga ega bo‘lgan dastlabki matn T0 simvollarining raqamli ekvivalentlarini o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi.
Monoalfavitli almashtirish algoritmi quyidagi qadamlar ketma-ketligi ko‘rinishda ifodalanishi mumkin.


    1. Shifrlash usullari
      qadam. [1xR] o‘lchamli dastlabki A0 alfavitdagi har bir simvol s0 Є T(i=1,K ) ni A0 alfavitdagi s0i simvol tartib raqamiga mos keluvchi h0i(s0i) songa almashtirish yo‘li bilan raqamlar ketma-ketligi L0h ni shakllantirish.




kalit turi bo‘yicha
o‘zgartirish usuli bo‘yicha

Almashtirish usullari


O’rin almashtirish usullari


Analitik usullar


Additiv usullar


Kombinatsiyalangan usullar




    1. qadam. L0h ketma-ketligining har bir sonini h1i=(k1xh0i(s0i)+k2)(modR) formula orqali hisoblanuvchi L1h ketma-ketlikning mos soni h1i ga almashtirish yo‘li bilan L1h son ketma-ketligini shakllantirish, bu erda k1-o‘nlik koeffitsent; k2- siljitish koeffitsenti. Tanlangan k1, k2 koeffitsentlar h0i, h1i sonlarning bir ma‘noli mosligini ta‘minlashi lozim, h1i=0 olinganida esa h1i=R almashinuvi bajarilishi kerak.

    2. qadam. L1h ketma-ketlikning har bir soni h1i(s1i)ni [1xR] o‘lchamli shifrlash alfavitning mos s1i Є T1(i=1,K ) simvoli bilan almashtirish yo‘li bilan T1 shifrmatnni hosil qilish.

    3. qadam. Olingan shifrmatn o‘zgarmas b uzunlikdagi bloklarga ajratiladi. Agar oxirgi blok to‘liq bo‘lmasa blok orqasiga maxsus simvol to‘ldiruvchilar joylashtiriladi(masalan, *).

Misol. Shifrlash ushun dastlabki ma‘lumotlar quyidagilar:


T0=
A0= A1= R=36; k1=3; k2=15; b=4
Algoritmning qadamba-qadam bajarilishi quyidagi natijalarning olinishiga olib keladi.
1-qadam. L0h=<35,10,14,16,31,36,23,10,9,14,1,20,10>
2-qadam. L1h=<12,9,21,17,36,14,12,9,6,21,18,3,9>

  1. qadam. T1=

  2. qadam. T1=

Rasshifrovka qilishda bloklar birlashtirilib K simvolli shifrmatn T1 hosil qilinadi. Rasshifrovka qilish uchun quyidagi butun sonli tenglamani yechish lozim:
k1h01+k2=nR+h1i
k1, k2, h11 va R butun sonlar ma‘lum bo‘lganda h0i kattaligi n ni saralash orqali hisoblanadi. Bu muolajani shifrmatnning barcha simvollariga tadbiq qilish uning rasshifrovka qilinishiga olib keladi.
Almashtirish usulining kamchiligi sifatida dastlabki va berilgan matnlar statistik xarakteristkalarining bir xilligidir. Dastlabki matn qaysi tilda yozilganligini bilgan kriptoanalitik ushlab qolingan axborotlarni statistik ishlab, ikkala alfavitdagi simvollar o‘rtasidagi muvofiqlikni aniqlashi mumkin.

Download 183,71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish