Нафас олиш тизими анатомияси, физиология ва функциялари. Режа: Нафас олишнинг аҳамияти

Бурун бўшлиғи. Инсон туғилган вақтда унинг бурун бўшлиғи кичик ва ингичка бўлиб, шиллиқ қават, қон ва лимфа томирлари, нерв толалари ҳамда ретцептор ва майда тукчалар билан таъминланган бўлиб, етарлича ривожланмаган бўлади. Бундан ташқари пешона сипуслари ва пастки бурун ёғли умуман ривожланмаган бўлади. 2 ёшдан кейин гаймор бўшлиғи катталаша бошлайди, пешона синуслари эса 15 ёшда тўлиқ шаклланади.
Бола туғилган вақтда қорин типида нафас олади. Бирундан нафас олиш 3-4 ёшда шаклланиб, 7-8 ёшдан жинсга боғлиқ фарқлар вужудга келади. Болалар қорин типида, қизлар кўкрак типидаги нафас олиш вужудга келади. Бу жараён 14-15 ёшда тугалланилади. 10-14 ёшгача бурун бўшлиғининг шакли ўзгариб, катталашиб боради. Бурун бўшлиғининг ҳажми ёш улғайган сайин тахминан 2,5 баробар ортади. Нафас олганда ташқи муҳитдан кирган ҳаво бурун бўшлиғи орқали ўтганда исийди, намланади ва чанг заррачаларидан тозаланади. Шундан кейин бурун бўшлиғидаги ҳаво ҳалқум орқали ҳиқилдоққа ўтади.
Ҳиқилдоқ - 4-5 бўйин умуртқалари рўпарасида жойлашган бўлиб, янги туғилган болаларда қисқа, тор ва воронка шаклда бўлиб, шиллиқ қават, мускуллардан иборат бўлиб, қон ва лимфа томирлари билан таъминланган. Ҳиқилдоқ нафас ўтказувчи функциясини ўтказиш билан 1-қаторда товуш ҳосил қилувчи овоз аппарати ҳамдир. Унинг ички қавати тукли шилимшиқ пардадан иборат, девори эса тоғай ва мускулдан ташкил топган. Ички қаватининг ўртасида товуш бойламлари ва мускуллари жойлашган, уларнинг ҳаракати, қисқариши ва бўшаши натижасида овоз тешиклари очилиши ёки ёпилиши натижасида товуш ҳосил бўлади. Ҳаво трахеяга ўтади.
Кекирдак ёки трахея. Трахея ҳиқилдоқнинг пастки қисмида яъни 6-7 бўйин умуртқалари рўпарасидан бошланиб 5 кўкрак умуртқасигача давом этади. Трахея янги туғилган болаларда калта ва нозик бўлиб, тоғай ва мускул қаватдан иборат. Узунлиги 3-4 см, 5 ёшда 5-6 см, 10 ёшда 6,3 см, 15 ёшда 7,5 см катталарда эса 9-13 смгача бўлади. Унинг узунлиги ва тоғайлар катталиги ёш ортиши билан ортиб боради. Трахея шиллиқ қавати нозик, қон ва лимфа томирлари билан мўл таъминланган бўлади. Шунинг учун ҳам чанг заррачалари ва микроблар трахея шиллиқ қаватига тез ўрнашиб олади, бронхга ўтказиб беради.