Mundarij a I. I o‘quv materiallar (ma’ruza)

Internet saytlari

17. www.gov.uz - O‘zbekiston Respublikasi hukumat portali.

18. www.autotrans.uz - O‘zbekiston avtomobil transport agentligi

19. www.license.uz - O‘zbekiston Respublikasi litsenziatlari yagona portali

20. www.lex.uz - O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi

21. www.edu.uz - O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

22. www.aircuz.uz - O‘zbekiston avtomobillarda xalqaro tashuvchilar uyushmasi.

23. www.customs.uz -O‘zbekiston Respublikasi bojxona davlat qo‘mitasi

GLOSSARIY

Logistika – iste’molchi talablarini ko‘proq qanoatlantirish maqsadlarida xomashyo, yarimfabrikatlar, tayyor mahsulotlar va tegishli axborotlarni jamlash, saqlash, ishlab chiqarilgan joydan iste’mol joyiga tashish va uzatishning texnologik va tejamkor samarali operatsiyalarini rejalashtirish, amalga oshirish va nazorat qilish jarayonidir.

Moddiy oqim (mafarial flow) - yuk, detal, tovar - moddiy boyliklar va hokazo, ularga ilova qilish jarayonida ko‘rib chiqiladigan har xil logistik operatsiyalar (tashish, omborga joylashtirish va boshqalar) yoki vaqtincha oraliqqa (fn, fn+1) kiritilganlar. Moddiy oqim «hajmi (miqdor, massa) va vaqt» o‘lchamlariga ega. Uning mavjud bo‘lish shakli transportda tashilgan yuklar va boshqalardan iborat bo‘lishi mumkin. Oqim vaqtincha oraliqqa ega emas, balki vaqtning paytiga tegishli bo‘lganda, u o‘zining qarama - qarshiligiga o‘tadi. Masalan, vaqtning berilgan paytida ko‘rib chiqiladigan yuk oqimi yo‘ldagi zaxira va transport zaxirasi bo‘ladi.

Axborot oqimi (information flon) - u logistik tizimda, logistik tizim va tashqi muhit orasida aylanib yuruvchi, logistik operatsiyalarni boshqarish va nazorat qilish uchun zarur bo‘lgan xabarlarning majmuasi. Axborot oqimi moddiy oqimga mos keladi va qog‘oz yoki elektron hujjat ko‘rinishida mavjud bo‘lishi mumkin. U vujudga kelish manbai, yo‘nalishi, davriyligi, hajmi, uzatish tezligi bilan ta’riflanadi.

Logistika operatsiyalari (logistikal operation) - moddiy va axborot oqimlarini o‘zgartirishga qaratilgan harakatlarning ajratilgan majmuasi. U ko‘pgina boshlang‘ich shartlar, tashqi muhitning o‘lchamlari (ushbu logistika tizimi nuqtai nazaridan boshqarilmaydigan o‘zgaruvchanlar, bu o‘zgaruvchanlar qayd etilgan, tasodifiy va noaniq bo‘lishi mumkin), muqobil strategiyalar maqsadiy vazifalarning ta’riflari tomonidan berilishi mumkin.

Logistika xarajatlari (logistical costs) - logistikai operatsiyalar (omborga joylashtirish, tashish va hokazo, buyurtmalar, zaxiralar, etkazib berishlar haqidagi ma’lumotlarni yig‘ish, saqlash va uzatish) ni bajarishga sarflangan xarajatlar. O‘zining iqtisodiy mazmuni bo‘yicha ular muomala xarajatlarining yig‘indisi va ishlab chiqarish xarajatlarining bir qismi (idishlar va idishga joylashtirish, transport, omborxona ishlariga xarajatlar va h.k.) dan iborat bo‘ladi. Alohida olingan davr ko‘lamida logistika xarajatlari odatda quyidagicha hisoblanadi: sotish summasidan % larda; qiymatiy aks ettirilishda xomashyo, materiallar tayyor mahsulotlar birligiga hisoblashda (masalan, moddiy resurslarning doll (T)); shartli sof mahsulot qiymatidan foizlarda; umummilliy ko‘lamda - yalpi milliy mahsulotdan foizlarda. Sotish summasidan ko‘rib chiqilayotgan xarajatlarning ulushi sanoatda sotish summasidan bir necha foizlardan bir necha o‘nlab foizga ortishi mumkin.

Logistika kanali (logistical channl) - etkazib beruvchi. iste’molchi, tashuvchi, vositachi (diler, ekspeditor va boshqalar), sug‘urtachilardan tashkil topgan, qisman tartibga solingan ko‘pchilik. Iste’molchi yoki etkazib beruvchi bozor iqtisodiyoti sharoitlarida tashuvchi, sug‘urtachi har xil mezonlar (xizmatlarning sifati, narxi va boshqalar) va har xil usullar (reytingni hisoblash, operatsiyalarni tadqiq qilish texnikasini qo‘llash) yordamida tanlash imkoniyatiga egalar. Tanlov amalga oshirilgandan keyin logistik kanal logistik zanjirga o‘zgaradi.

Logistika zanjiri (logistical chain) - tashqi moddiy oqimni bir logistika tizimidan boshqasiga (ishlab chiqarish iste’moli holida) yoki yakuniy iste’molchiga (noishlab chiqarish, shaxsiy iste’mol holida) etkazish bo‘yicha logistika operatsiyalarini amalga oshiruvchi jismoniy va yuridik shaxslar (ishlab chiqaruvchilar, distribyuterlar, umumiy foydalanish omborlari va boshqalar) ning to‘g‘ri chiziqli tartibga solingan ko‘pchiligidir. Umumiy holda logistika zanjiri ishlab chiqaruvchi, iste’molchi, vositachi va tashuvchini birlashtiradi.

Logistika tizimi (logistical system) - u yoki bu logistika vazifasi va operatsiyalarni bajaruvchi teskari aloqaga ega moslashtirligan tizimdir. U, qoidaga ko‘ra, bir necha tizimlardan iborat va tashqi muhit bilan rivojlangan aloqalarga ega. Logistika tizimi sifatida sanoat korxonasi, hududiy ishlab chiqarish majmuasi, savdo korxonasi va hokazolarni ko‘rib chiqish mumkin.

Logistika tizimining samaradorligi (logistical system performance) - mohiyati bo‘yicha bu logistika xarajatlarining berilgan darajasida ko‘rib chiqilayotgan logistika tizimi ishining sifatini ta’riflash uchun ko‘rsatkich (yoki ko‘rsatkichlar guruhi). Logistik zanjirning yakuniy bo‘g‘ini bo‘lgan iste’molchining nuqtai nazaridan samaradorlik ikki ko‘rsatkich - logistik xarajatlarni aks ettiruvchi xizmat ko‘rsatishning sifati va narxi bilan aniqlanadi.

Ishlab chiqarish zahiralari. Bu turdagi zahiralar ishlab chiqarish korxonalariga xos bo‘lib, ishlab chiqarish iste’moliga mo‘ljallangan. Ular ishlab chiqarish jaraënining uzluksizligini ta’minlaydi.
Tovar zahiralari. Ishlab chiqaruvchi korxonalarning tayër mahsulotlar omborlarida, taqsimlash kanallarida mavjud bo‘lgan zahiralar shular jumlasiga kiradi. Tovar zahiralari iste’molchilarni turli mahsulotlar bilan ta’minlash uchun kerak.
Taqsimot kanali deganda ishlab chiqaruvchidan iste’molchigacha bo‘lgan yo‘lda mahsulotni bir-biriga uzatuvchi tashkilotlar yoki alohida shaxslar qatori tushuniladi. Bunda mahsulot faqatgina qo‘ldan-qo‘lga o‘tib qolmay, balki unga egalik huquqi ham o‘tadi.

Ommaviy foydlanish transporti – iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va aholining yuk va yo‘lovchilarni tashishga bo‘lgan talabini qondiradi.

Ommaviy foydalanish transporti aholi va muomala sohasiga xizmat ko‘rsatadi. Uni ko‘pincha magistral (magistral – asosiy, bu holatda esa aloqa yo‘llari tizimidagi bosh yo‘nalish,)transporti ham deyiladi.

Noommaviy foydalanish transporti – ishlab chiqarish tizimining qaysidir tarkibiy qismi hisoblanib, notransport korxonalariga tegishli barcha turdagi transport vositalari – ishlab chiqarish ichida harakatlanuvchi transport.

Transportda tashish – muhim logistik funksiya bo‘lib, mahsulotni transport vositasi yordamida ma’lum bir texnologiya bo‘yicha ko‘chirish bilan bog‘liqdir.

Makrologistik tizim – bu turli mamlakatlarda, mamlakatning har xil mintaqalarida joylashgan savdo, transport, sanoat, vositaviy korxonalarini qamrab oluvchi materiallar oqimini boshqaruvchi yirik tizimdir.

Logistik moliyaviy oqim – bu ma’lum materiallar oqimining samarali xarakatini ta’minlash uchun zarur bo‘ladigan, logistik tizim va tashqi muhit orasida logistik tizimda aylanuvchi moliyaviy mablag‘larning yo‘naltirilgan xarakati.

O‘zbekiston xalqaro ekspeditorlar Uyushmasi (AMEUz) O‘zbekiston xalqaro ekspeditorlar uyushmasi 1996 yilda O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksiga muvofiq 26 turli mulkchilik shakllariga ega bo‘lgan tashkilotlar tashabbusi bilan tashkil etilgan, O‘zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligida ro‘yxatga olingan (1152-ro‘yxat nomeri), o‘zining ustavi , nizomi va O‘zbekiston Respublikasi “Nodavlat tijoratchi bo‘lmagan tashkilotlar to‘g‘risida”gi qonunga binoan faoliyat olib boradi.

Фан дастури Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими йўналишлари бўйича Ўқув-услубий бирлашмалар фаолиятини Мувофиқлаштирувчи Кенгашнинг 20__ йил “___”_________ даги ____ -сонли баённомаси билан маъқулланган.

Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 20__ йил “___” _____даги ______ -сонли буйруғи билан маъқулланган фан дастурларини таянч олий таълим муассасаси томонидан тасдиқлашга розилик берилган.

Фан дастури Тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва эксплуатацияси институтида ишлаб чиқилди.