|
I-BOB: G’AZNACHILIK TIZIMI FAOLIYATINING NAZARIY VA
TASHKILIY ASOSLARI
1-MAVZU: “G’AZNACHILIK” FANIGA KIRISH
Reja:
1. “G’aznachilik” fanining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari
2. “G’aznachilik” fanining predmeti, maqsad va vazifalari
3. “G’aznachilik” fanining iqtisodiy fanlar tizimida tutgan o’rni va
ahamiyati
1.“G’aznachilik” fanining shakllanishi va rivojlanishi bosqichlari
O’zbekiston
Respublikasida
iqtisodiyotni
erkinlashtirish
va
modernizatsiyalash sharoitida davlat moliyasi tizimida chuqur iqtisodiy islohotlar
amalga oshirilmoqda. Bu islohotlar, qator vazifalar bilan birgalikda, davlat
moliyasini boshqarish samaradorligini oshirishni nazarda tutadi. Bunda davlat
moliyasini boshqarish shakllari va usullarini takomillashtirish, fan-texnika
taraqqiyoti yutuqlari, elektron hisoblash mashinalari va boshqa texnik vositalar
yordamida axborotni jamlash, qayta ishlash, uzatish qoidalari va usullarini
o’zlashtirish asosida axborotlashtirishni yanada rivojlantirish talab etiladi.
Byudjet tizimi mamlakat moliya tizimining muhim bo’g’ini bo’lib, uning
muvaffaqiyatli tashkil etilishi samarali byudjet siyosatining asosini tashkil etadi.
Davlat moliyasi tizimidagi tub islohotlar natijasida byudjetning g’azna ijrosiga
o’tilishi shuningdek, byudjetning o’rta muddatli istiqbolini belgilashga o’tish
chora-tadbirlari mamlakatimizda izchillik bilan amaliyotga joriy etilmoqda. Jahon
andozalari va xalqaro byudjet amaliyotining yangi qat’iy talablari va mezonlari
asosida davlat byudjetining o’rta muddatli istiqbolini belgilash tizimiga o’tishning
joriy etilishi, rivojlangan mamlakatlarda samarali amal qilayotgan natijaviylikka
asoslangan byudjetlashtirish amaliyotga joriy etilishi byudjet tizimi oldiga ham
ulkan vazifalar qo’yadi.
12
Davlat moliyasini boshqarishdagi islohotlar sharoitida umumdavlat moliya
tizimining bosh bo’g’ini – davlat byudjetini boshqarish, byudjet jarayonini tashkil
etish tizimidagi islohotlar, xususan byudjet ijrosida kassali tizimdan jahon
amaliyotida sinalgan va o’zining ijobiy natijalarini bergan davlat byudjetining
g’azna ijrosiga o’tish amalga oshirilmoqda.
Respublikamizda davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish doirasida
davlat byudjeti g‘azna ijrosi mexanizmi joriy etilgan. G‘aznachilikning joriy
etilishi byudjet daromadalrining to‘liq va o‘z vaqtida tushishi hamda
xarajatlarining maqsadli sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish va pul
oqimlarini samarli boshqarish imkonini bermoqda. 2017-2021 yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasida “xarajatlarni ijtimoiy yo‘naltirilganini saqlab
qolgan holda, davlat byudjetining barcha darajalarida mutanosiblikni
ta’minlash, byudjetning daromad qismini mustahkamlashga qaratilgan
byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish” bo‘yicha ustuvor vazifalar
doirasida iqtisodiy islohotlar davlat moliyasi tizimida ham jadal sur’atlar bilan
amalga oshirilmoqda. Bu o‘z navbatida davlat moliyasini boshqarishga oid
isloxotlarga mos g‘aznachilik tizimini rivojlantirib borishni talab etmoqda.
Shu narsa ma’lumki, O’zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy mamlakatlar bozor
mexanizmlarini ko’r-ko’rona, sun’iylik bilan tadbiq etib bo’lmaydi, chunki jamiyat
a’zolari o’rtasida shunday an’anaviy ierarxik munosabatlar tizimi shakllanganki,
ularni mensimaslik, keskin qarorlar qabul qilish chog’ida ularni e’tiborga olmaslik
turli nohush holatlarga olib kelishi mumkin. Shu bilan birga, iqtisodiyotni
boshqarishning jahon amaliyotida tan olingan bir qator mexanizmlarini iqtisodiy-
ijtimoiy rivojlanish sharoitlarimizga tegishli tarzda moslashtirgan holda qo’llash va
ijobiy foydalanish maqsadga muvofiqdir. Byudjet mablag’laridan oqilona va
samarali foydalanishni ta’minlovchi shunday mexanizmlardan biri – davlat
byudjetining g’azna ijrosidir.
Rivojlangan mamlakatlar amaliyotidagi davlat byudjetining g’azna ijrosi
tajribasini O’zbekistonda joriy etish va rivojlantirish, davlat moliyaviy resurslarini
13
boshqarishning axborotlashtirilgan tizimini joriy etish davlat moliyasining holati
to’g’risida tezkor va ishonchli axborotlar olish imkonini beradi, bu esa davlat
moliyasini samarali boshqarishni ta’minlaydi. Ana shu holatlarning mavjudligi,
shuningdek, davlat moliyasini boshqarishning mohiyat jihatdan yangi –
byudjetning g’azna ijrosi mexanizimini joriy etish shart-sharoitlari, imkoniyatlari,
afzalliklarini, g’aznachilikning ishlash mexanizmlarini o’rganishning zarurligi
mazkur fanning kelib chiqishiga sabab bo’ldi.
Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilishning asosiy yo’nalishlaridan biri –
mamlakatda davlat byudjeti g’azna ijrosi mexanizmini joriy qilishdan iborat.
“Davlat byudjetining g’azna ijrosi to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi
Qonunining ishlab chiqilishi va qabul qilinishi davlat mablag’larini taqsimlash va
ulardan foydalanishni tartibga solishda navbatdagi muhim qadam bo’ldi.
G’aznachilikni joriy etish byudjetning daromadlar qismida tushumlarning to’liq va
o’z vaqtida tushishini va xarajatlar qismida byudjet mablag’larining maqsadli
sarflanishining nazoratini kuchaytirish va pul oqimlarini samarali boshqarish
imkonini berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
