Методикалар

Ҳўжалик-маиший 3 2 1 1 2 3 Ота-оналик

Жуфтли таққослаш вазифаси бажарилгач, респондентлар берган маълумотлар махсус матрица ёрдамида умумлаштирилади:

Жуфтли таққослаш матрицаси

Бўлғуси оиланинг ориентирлари	танловлар
	1	2	3	4
1. Ҳўжалик-маиший
2. Ота-оналик
3. Интим-шахсий
4. Аҳлоқий-психологик

Юқоридаги матрицада ҳар бир мақсад-мотивлар жуфтлиги икки марта – диоганал бўйича пастда ва юқорида келтирилган. Шунинг учун баллар ҳисоб-китоб қилиб, умумлаштирилганда, ҳар бир мақсад-мотивлар бўйича тўпланган балларни вертикал устунларга қайд этиш лозим, яъни, ҳар бир мақсад-мотивларнинг танлов баллари бир мартагина қайд этилади ва балл миқдори устунларда мос тарзда ўша мақсад-мотивлар рўпарасига ёзилади. Ҳар бир мақсад-мотивлар бўйича тўпланган баллар йиғиндисининг миқдорий кўриниши унинг қанчалик бўлғуси оила эгалари учун маъқуллиги даражасини ифодалайди.

Талабаларнинг оилавий ҳаётга тайёрлигини аниқловчи экспресс-диагностика

Методика – “20 саволли тест” деб аталади. Методика шахснинг ўз ҳаёти мобайнида қўллайдиган индивидуал роллари мажмуини аниқлашга имкон беради.

Қўлланилиши: Респондентга “Мен кимман?” деган оддий, лекин жиддий саволга 20 марта кўп ўйланмай, калласига келган сўзлардан иборат жавобларни бирин-кетин ёзиб чиқиш вазифаси берилади. Тажрибада одатда бу масалага ўспиринлар жавоб беришганда, актуал ролларнинг 7-10 тасини санагандан сўнг, пауза бошланади. Лекин бу унчалик аҳамиятли эмас, чунки таҳлил қилинганда, асосий эътиборни текширувчи дастлабки 5-7 та жавобга қаратади. Талабаларнинг оилавий ҳаётга тайёрлигини диагностика қилиш учун қўшимча равишда яна “Мен оилада ким бўламан?” деган саволга ҳам худди шундай жавоб беришларини сўраш мумкин. Бунда дастлабки жавоблар рейтинги аҳамият касб этади.
Жавоблар тўплаб олингач, аҳамиятли ва яхши жавоблар – ижтимоий ҳамкорликка йўналган, индивидуал ролларнинг “ижтимоийлиги” инобатга олиниши лозим.
Одатда ушбу тестни аноним тарзда ўтказилгани маъқул, яъни, респондентдан исми ва фамилияси сўралмаса яхши бўлади. Натижалар психологик таҳлил этилиши, контент-анализ ёрдамида қайта ишланиши ва муҳокама қилиниши мумкин (М. Кун методикасининг қайта ишлаш услубини қўллаш ҳам мумкин).
Ота-оналарнинг ўсмир ёшли фарзандини тушуниш тести

Ушбу мақсадларда Ж. Пиаже ва И.С. Кон томонидан ўсмирлик ва ўспиринлик ёшларининг ўзига хос хусусиятларини инобатга олган тест методикасини қўллаш мумкин.

Методиканинг мазмуни ва ўрта макатабларнинг педагоглари томонидан қўлга киритилган натижалар муаллифнинг Ленинград давлат университетида 1986 йилда ҳимоя қилган номзодлик диссертациясида келтирилган.
Тавсия этилаётган тест фақат бир саволга : «катталар ўсмирлик ва ўспиринлик ёши психологиясини биладиларми?» деган саволга жавоб олишга имкон беради. Бу ўринда «катталар» ибораси кенг маънода ишлатилади, бу ота-оналардан ташқари, ўқитувчилар, мураббийлар ва бошқалардир.

Методикага қуйидаги йўриқнома берилади: «Сизга ҳавола этилаётган сўровномадаги саволларга қўшилишингиз ёки қўшилмаслигингиз, ёҳуд нейтрал муносабат билдиришингиз мумкин.» Агар Сиз берилган фикрга қўшилсангиз, ўша жумланинг охирига «+» белгисини; норози бўлсангиз ёки қўшилмасангиз - «-» белгисини; аниқ жавоб беришга қийналсангиз - «?» белгисини қўйинг.

Изоҳ: таклиф этилаётган фикр-жумлаларда «бола», «ўсмир» ва «катталар» иборалари учрайди. «Бола» деганда, ўрта мактабнинг бошланғич синфлари ўқувчилари назарда тутилади; «ўсмирлар» деганда - 14-15 ёшдан 21 ёшгача бўлганлар ва «катталар» деганда - 25-45 ёшлар оралиғидаги одамлар назарда тутилади.