Mavzuning qisqacha tafsiloti. Biz siz bilanushbi darsda

Abu Ali Ibn Sino 
(980-1037) 280 dan 
ortiq asarlar 
yozgan. “Uy – joy 
tutish tadbiri” 
asarida 
Iqtisodiyotning 
rivojlanishini 
obyektiv qonun-
qoidalarini ochib 
bergan.

---

 
9 
misollar kitobi») asarida dunyoda birinchi bo‘lib tovarning ikki xil xususiyatini - 
iste’mol qiymati va qiymat tushunchalarini, oddiy va murakkab mehnatni, zaruriy 
va qo‘shimcha mehnat hamda zaruriy va qo‘shimcha mahsulot tushunchalarini 
ajrata bildi. Shuningdek, Ibn Xoldun tomonidan tovarlarni ayirboshlash jarayonida 
ular bir-biriga taqqoslanganda mehnatni tenglashtirish shaklida yuzaga chiqishi, 
ya’ni tovarda gavdalangan mehnatning miqdori va uning nafliligining hisobga 
olinishi ham ta’kidlang«Kapital» kategoriyasiga yondashuvlarning dastlabki manbalarini Abu Ali 
Ibn Sino (980-1037)ning asarlarida ko‘rish mumkin. U hayotning to‘qqizta omili: 
er, havo, olov, insonning asab tizimi, «hayot sharbati», tana qismlari, qalb, kuch, 
aqliy faoliyatni ajratib ko‘rsatgan. Bu o‘rinda ham iqtisodiy ham jismoniyham 
ruhiy ham ahloqiy tavsiflar ajoyib tarzda birlashtirilgaAlisher Navoiyning iqtisodiy masalalarga oid g‘oyalari «Vaqfiya» (1482) va 
«Mahbub-ul-qulub» (1500) asarlarida bayon etilgan. U mahsulotni uch qismga 
bo‘lib, birinchi qismini ketgan xarajatga, ikkinchi qismini o‘zining va oilasining 
ehtiyoj lariga, uchinchi qismini esa aholining ijtimoiy qatlamlarini o’rgandi. 
Iqtisodiyot nazariyasi mustaqil fan sifatida ko‘pgina mamlakatlarda milliy bozor 
shakllangan va jahon bozori vujudga kelayotgan davrlarda «siyosiy iqtisod» nomi 
bilan shakllana boshladi. 
Siyosiy iqtisod grekcha so‘zdan olingan bo‘lib «politikos» - ijtimoiy, 
«oykos» - uy, uy xo‘jaligi, «nomos» - qonun degani. Ya’ni uy yoki ijtimoiy 
xo‘jalik qonunlari ma’nosini beradi. 1575-1621 yillarda yashab, ijod qilgan 
fransuz iqtisodchisi Antuan Monkreten birinchi marta 1615 yilda «Siyosiy iqtisod 
traktati» nomli kichik ilmiy asar yozib, bu fanni mamlakat miqyosida iqtisodiyotni 
boshqarish fani sifatida asosladi. Keyinchalik klassik iqtisodchilar bu fikrni 
tasdiqlab, siyosiy iqtisod keng ma’noda moddiy hayotiy vositalarni ishlab 
chiqarish va ayirboshlashni boshqaruvchi qonunlar to‘g‘risidagi fandir, deb 
yozgan edilar.