Маъруза 1: Кириш. Карьер атмосферасининг таркиби ва унга қўйиладиган талаблар. Карьер атмосферасини ифлосланиш омиллари

Карьерни юзасидаги очилган кон жинсини рангини ўзгартириши. Очилган кон жинсини юзини асфальт, шлак, битум билан қоплаш уларни рангини ўзгартиради, бу куюн ҳаво ва ер массив ўртасидаги иссиқлик холатини фарқи. (Қуёш радиацияси жадаллашган давр). Бу ишланмаган юзага нисбатан. 2- 4 маротаба катта бўлади. Бунда куз даврида иссиқлик оқимини йўналиши ўзгаради. Ишланмаган юзада (ҳаво совийди) минус ўрнига, плюсли ҳаво оқими (ҳаво исийди) кузатилади. Юқорида кўрсатилган мисолда ҳавони қўшимча исиши қуёш радиациясига нисбатан ютиш қобилияти ошиши билан тушунтирилади, бу ерда бир қанча қўшимча ёпиқ лахмларни ўтказишни ва ундан атмосфера ҳавосини туширишни тавсия қилади. Лахмни иссиқ массиви билан ҳаво учрашиб исийди ва карьерга кира бошлайди, атмосфера ҳавосини иситиб унда ҳаво алмашишини яхшилайди.
Карьерга лаҳм орқали  вақт ичида келтирилган ҳавонинг қийматини тахминан қуйидаги формуладан аниқлаш мумкин.

Q=a(t_c-t_b)F

Бу ерда: -лаҳмни чиқишда иссиқликни йўқолишини ҳисобга олувчи коэффициент (ердаги кон жинси қатламини иситиш ва бошқалар); a-иссиқликни берувчи коэффициент; t_c-лаҳм массиви иссиқлигини ўртача қиймати; t_b-лаҳмдаги ҳаво иссиқлигини ўртача қиймати; F-лаҳм деворининг юзаси.
Шуни ҳам назарга олиш керакки, вақт ўтиши билан лаҳм ни ўраб турган массивни кон жинсининг иссиқлиги уларни ҳаво билан совутилиши натижасида, бунинг оқибатида бу усулнинг самарадорлиги камаяди. Шунинг учун, ёзги даврда лаҳм орқали иссиқ ҳаво берилиб лаҳмни ўраб турган жинсни иситиш шу билан иссиқлик уларда йиғилади. Қиш вақтида бу ҳаво кон жинсини табиий иссиқлиги билан биргаликда фойдаланилади.
Ер тагидаги сув иссиқлигидан фойдаланиш. Ер ости сувлари уларни совуши билан жуда ҳам катта иссиқлик ажратиши мумкин. Карьерни атмосферасига берилган бу иссиқлик ҳавони иситади ва атмосферада конвектив оқим бўлишига ва карьерни шамоллатишни жадаллашишига ёрдам беради.


Мана бу усулда сунъий шамоллатиш карьер борти бўйича қувир ётқизилади ёки юзадан бортга ёки карьер тагига ёпиқ лаҳмлар ўтказилади.
Шамоллатишни ҳайдаш усули қўлланилганда (расм 17.5) юзадан олинаётган тоза ҳаво, шамоллатиш ускунаси орқали қувурга ёки лаҳмга берилиб карьерга ётқизилиб, озод оқим кўринишида тарқатилади. Шамоллатиш ускунаси карьерни юзасига, худди шунингдек қувур бўйича ҳоҳлаган ерга жойлаштириш мумкин. Уни сўриб олиш ишлашида ифлосланган ҳаво карьердан сўриб олинади ва юқорига чиқариб ташланади. Бу ҳолатда сўрувчи шамоллатиш усули бўлади.