Maktabgacha ta’limda nutq madaniyati” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Hozirgi o’zbek adabiy tili - o’zbek millatining milliy adabiy tilidir.

Ma’lumki, tildagi o’zgarishlar to’satdan bo’ladigan “portlash” yo’li bilan emas, balki asta-sekin eskining to’la borishi, mukammallashuvi yo’li bilan yuz beradi. Bunda, shubhasiz, ba’zi bir eski so’zlar va shakllar arxaiklashib, iste’moldan chiqa boradi. Lekin, umuman olganda, til hodisalari vaqt va tarix sinovlariga juda katta bardoshli bo’ladi.

XX asrning boshlarida tom ma’nodagi hozirgi o’zbek adabiy tili yuzaga kela boshladi. Adabiy tilning lug’at tarkibi tez sur’atlar bilan boyidi, grammatik qurilishi yanada silliqlashib, xizmat qilish doirasi va stilistik imkoniyatlari kengaydi. Shu bilan bir qatorda eski adabiy til zaminida qadimdan rivoj topgan stil bilan bir qatorda ilmiy va publitsistik stil hamda rasmiy ish stilining juda ko’p turlari va tarmoqlari paydo bo’ldi. Adabiy tilda yangidan yaratilgan juda ko’p zamonaviy terminlar bilan bir qatorda, yangi terminologiya ham yuzaga keldi. Aadabiy tilning xalq tili bilan aloqasi kuchaydi. Natijada o’zbek millatining zamonaviy, yetuk, mukammal va barkamol adabiy tili yuzaga keldi, ulg’aydi va taraqqiy etmoqda.

Til boyliklaridan har kim o’z imkoniyati doirasida foydalanib so’zlaydi va yozadi. Bir tur so’zlar va tilga tegishli boshqa belgilar bir nutqda ko’proq ishlatilgani holda boshqa nutqda uchramaydi. Keyingisi o’zining so’z boyligi va gaplarining qurilishi, ohangi bilan uchinchi bir nutqdan ajralib turadi. Til vositalarining tanlab ishlatilishiga qarab nutq ko’rinishlari bir necha turga bo’linadi. Nutq ko’rinishlaridan ana shu xilma-xillik nutq uslublari deyiladi. Har bir uslub o’ziga xos til tizimi bo’lib, boshqa uslublardan ko’pgina belgilari bilan farqlanib turadi.

O’zbek uslubshunosligiga oid ishlarda nutqning quyidagi uslublari ko’rsatiladi: 1.So’zlashuv uslubi. 2. Rasmiy uslub. 3.Ilmiy uslub. 4. Publisistik uslub. 5. Badiiy uslub.