Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

Me‟yoriy taqdimotlar
 
Ushbu standartda quyidagi standartlarga taqdimotlar 
qoilaniladi:
0„z DSt 614- Paxta tolasi. Namuna tanlab olish usullari.
0„z DSt 618- Paxta tolasi. Pishib yetilganlikni aniqlash usullari.
0„z DSt 619- Paxta tolasi. Solishtirma uzilish kuchini aniqlash 
usullari.
0„z DSt 620- Paxta tolasi. Chiziqli zichlik va mikroneyr ko„rsatkichini 
aniqlash usullari.
0„z DSt 625- Paxta tolasi. Rangi va tashqi ko„rinishini aniqlash 
usullari.
0„z DSt 632- Paxta tolasi. Nuqsonlar va iflos aralashmalar miqdorini 
aniqlash usullari.
0„z DSt 633- Paxta tolasi. Uzunligini aniqlash usullari.
73 

---

0„z DSt 634- Paxta tolasi. Namlikning massaviy nisbatini aniqlash 
usullari.
0„z DSt 741- Paxta tolasi, paxta momig„i, paxta tozalash 
korxonalarining oiik aralashgan chiqindilari va paxtaning kalta momig„i 
aralashgan chiqindilari. 0„rash, belgi qo„yish, tashish va saqlash.
Ta‟riflar, belgilashlar va qisqartirishlar
 
Mazkur standartda quyidagi atamalar, ta‟riflar va belgilashlar 
qoilaniladi:
Klassyorlik usuli - paxta tolasiga navi va sinfi bo„yicha organolentik 
baho berishdir, bunda tola tashqi ko„rinishi bo„yicha belgilangan tartibda 
tasdiqlangan namunalar bilan solishtiriladi hamda uning shtapel uzunligi 
qoida tortilgan shtapel bilan aniqlanadi. Asbob yordamida faqat mikroneyr 
ko„rsatkichi aniqlanadi.
Bu usul har to„dadan 10 % ni nazorat qilishda qoilaniladi, lekin toyma-
toy sinovlarda ham foydalanilishi mumkin.
HV1 (Eych Vi Ay) - paxta tolasining uzunlik, uzunlik bo„yicha bir 
xillik aniqlik uzulishidagi uzayish, mikroneyr rang va ifloslanish 
ko„rsatkichlari bo„yicha yuqori samarador High Volume Instruments 
sinovlari oichash tizimining qisqartirilgan nomlanishi (22-rasm).
Tashqi ko„rinish namunalari paxta tolasining aniq bir navi va sinfiga 
xos boigan rang, dogiar mavjudligi, tuzilishi hamda iflos- langanlik 
jihatidan sifat ta‟riflari majmuini ifodalovchi, belgilangan tartibda 
tasdiqlangan paxta tolasi namunalari. Namunalar uzun tolali va o„rta tolali 
paxta tolasi uchun alohida tayyorlanadi.
Maxsus qoilaniladigan usullar - paxta tolasi kam namuna asosida 
asbob yordamida sinashning an‟anaviy usullari. Bunda paxta tolasining 
turli toylaridan yoki tekshirilayotgan andazaning turli joylaridan tanlab 
olingan namunalar miqdorini ko„p marotaba o„rtacha holga keltirish va 
kamaytirish yoii bilan sinov namunasi olinadi. Ko„p mehnat va vaqt talab 
qilishi, sinalayotgan namunaning kam miqdori bilan ajralib turuvchi bu 
usullar paxta tolasini sertifikatlash maqsadlari uchun yaroqsizdir. Mazkur 
usullar paxta xomashyosini baholashda, seleksiyachilar ishida paxta 
korxonalarida va to„qimachilik korxonalaridagi texnologik jarayonni 
nazorat qilishda qoilaniladi.
74 

---