M. Mamadazimov

§. Yulduzlarning rangi va temperaturasi

1. 
   Yulduzli osmonga diqqat bilan qaragan kishi yulduzlar bir-birlaridan rang- lariga ko‘ra farqlanishini oson payqaydi. Xususan, Quyoshimiz sariq rangdagi yulduz hisoblanadi, sirtida temperaturasi 6000 K atrofida. To‘q qizil rangda ko‘rinadigan yulduzlarning temperaturasi 2500–3000 K, zarg‘aldoq rangda- gilariniki 3500–4000 K, oq rangdagi yulduzlarning temperaturasi esa 17000– 18000 K atrofida bo‘ladi. Osmonda ko‘rinadigan yulduzlar ichida eng «qaynog‘i» ko‘k-havorang tusda bo‘lib, ularning temperaturalari 25000–50000 K orasida bo‘ladi.
   

Yulduzlarning temperaturasini aniqlashning bir necha xil metodi mavjud bo‘- lib, ulardan biriga ko‘ra, u yulduzlarning spektrida energiyaning taqsimlanishidan topiladi. Bunda nurlanish energiyasining maksimumi to‘g‘ri kelgan to‘lqin uzun- ligiga tayangan holda Vinning ushbu siljish qonunidan foydalaniladi (92-rasm):

λ_max · T = 0,29 grad · cm.

2. 
   Shuningdek, yulduzning maxsus rang filtrlarida fotografik yoki fotovizual yo‘l bilan olingan yulduz kattaliklarining farqi (m_pg – m_pv = CI ) asosida aniqlangan rang ko‘rsatkichiga (color index – CI ) ko‘ra ham uning temperaturasini aniqlaydilar. Yulduzlarning rangi ko‘k rangga yaqinlashgan sayin ularning temperaturalari ortib boradi. Bunday metodlar bilan topilgan yulduz temperaturasi faqat uning sirtiga taalluqli bo‘lib, ularning ichki qismiga tegishli temperaturalari yulduzlarning spektri, massasi, zichligi va aniqlangan ichki bosimiga ko‘ra nazariy hisoblashlar yordamida topiladi.
   

Intensivlik, Δλ = 1 cm uchun

10¹¹ W/m²
Bunday yo‘l bilan topilgan yulduzlarning

ichki qismiga tegishli temperaturalar bir necha milliondan o‘nlab million gradus- gacha (markazida) boradi. Quyoshning markazida temperatura 15 million gra- dusni tashkil etadi. Qaynoq yulduzlarda esa u 50–100 million gradusgacha boradi.

7

6

5

4

3

2

1

0

2000

6000°

5500°

5000°

4500°

Maksimum

4000 6000 8000 10000

To‘lqin uzunligi,

8.