Koreya tarixi

D u n y oq arash  
Birlashgan Sillada ibodatxona  m e'm orchiligi,
va  m ad a n iy a t 
^an,
  kitob  nashr  qilish  (ksilografiya  usulida),
san'at,  adabiyot rivojlangan.
Buddaviylik  davlat  diniga  aylangan.  Buddaviylik  ibodatxona- 
lari in'om  qilingan yerlardan va boshqa hadyalardan olingan foyda 
evaziga  birm uncha  kuchayib,  qudratli  tashkilotga  aylangan.  Ular 
soliqlardan  ozod  qilingan.  Q olaversa,  buddaviy  ruhoniylar  katta 
davlat am allarini  egallaganlar.
Buddaviylik "k y o ch o n " va "so n ch o n " oqim lariga bo'lin gan  edi. 
A gar buddizm da haqiqatni dastlabki anglash aqliy anglashga asos- 
langan  bo'lsa,  keyingisi  sezgiga  asoslangan..  "S o n ch o n "  -   koreys
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

44
IV  Bob  BIR LA SH G A N   SIL LA   D A V LA TI
buddizm i  Xitoydagi  chan  buddizm i  va  Yaponiyadagi  dzen  bud- 
dizm i  bilan  um um iy  boMgan.  Shuningdek,  m am lakatda  an'anaviy 
buddizm dan  farq qiluvchi  sektalar ham  bo'lgan . C hunonchi,  Bud- 
da M irk bilan birga  yangi  olam ga  qaytishi  haqidagi  Kune  ta’Iimoti 
"dunyoni  qutqarish"  va  odam lar  uchun  yerda  jannatni  yaratish 
g'oyasini ilgari surdi.
D avlat  boshqaruvi  va  siyosatda  konfutsiylik  asosiy  ta'lim ot 
bo'lgan. 682 yili Sillada am aldorlarni  tayyorlaydigan oliy konfutsiy- 
lik maktabi  ochilgan.  788 yildan boshlab am aldorlam i  tanlash  pro- 
fessional bilim larga qarab emas,  balki tajriba, malaka, ko'nikm a yoki 
harbiy xizm atlarga ko'ra amalga oshirilgan va  har bir am aldor lavo- 
zimiga  ko'ra konfutsiylik ta'lim otidan  m axsus imtihon topshirgan.
Birlashgan  Sillada  uch  podsholik  davrida  paydo  bo'Igan  "Xva- 
ran "  (gullayotgan yoshlar)  tashkilotining yetakchi  g'oyasi  "pxun n - 
yu "  bo'lgan.  M azkur  tashkilot,  asosan,  yoshlam i  davlat  lavo- 
zim lariga  tayyorlash  ishlari  bilan  shug'ullangan  U rin g   a'zolari 
harbiy san'at,  adabiyot,  axloq m e'yorIari va xusnixatga  o'rgatilgan. 
"X v aran"d agi asosiy tarbiya m aqsadlari Von Kvan  tom onidan ilga- 
ri  surilgan besh  prinsipga:  davlatga  sodiqlik,  ota-on alam i  hurm at 
qilish,  do stlarga  do'stona  m unosabatda  bo'lish,  urushdan  qoch- 
m aslik  va  tirik  jonzotlarni  m a'nisiz  o'Idirishga  yo'l  qo'ym aslikka 
asoslangan edi.  "X v aran"  ta'Iimoti buddaviylik, konfutsiylik va da- 
otsizm   ta'lim otlarini  qam rab  olgan.  Xvaranlardan  Birlashgan  Silla- 
ning ko'plab siyosiy arboblari va lashkarboshilari  yetishib chiqqan.
Tabiiy  fanlardan  m atem atika  va  astronom iya  rivojlangan.  718 
yilda poytaxtda  "Su v soatlari  palatasi"  ("N u g ak ch on ")  tashkil  etil- 
gan.  Ular,  asosan, taqvim  tuzish bilan  shug'ullanganlar.
Jam iyat  hayotida  ilm iy  bilim lar  bilan  bir  qatorda  geom antiya 
-   yaxshi  va  yom on joylar  to'g'risid agi  qarashlar  ham  keng  tarqal- 
gan.  Birlashgan  Sillaning  so'nggi  davrida  va  keyinchalik  K oryoda 
buddaviylik  qarashlari  bilan  birga  fol  ochish  geom antiyasi  birlas- 
hib,  To  Sonaning  "chiri  pxu nsusol"  nom li  taMimoti  yoyilgan.  Bu 
ta'lim ot o'zida 
im
 va 
yatt
 m unosabatlariga asoslangan geksoram m a 
asosidagi tasavvurlarni  m ujassam lashtirgan. Ta’lim otga ko'ra, ma- 
kon  va  zam onni  tanlash  va  turar  joy,  ajdodlar  qabri,  davlat  poy- 
taxtini  tanlash  birinchi  darajali  aham iyatga  ega  bo'Igan.  M uam m o 
shundaki, geom antiyada asosiy e ’tibor yerga qaratilgan.  Biroq, yer-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IV B o b .  BIRI .A SH G A N  SILLA   DAVI.AT1
45
da  hayot  energiyasi  teng  tarzda  taqsim lanm agan.  Shuning  uchun 
uy va ajdodlar qabrlari konsentratsiya eng yuqori bo'lgan  nuqtada 
bunyod  etilar  ekan.  O dam lar  sun'iy  ravishda  (yer  ishlari  va  bud- 
daviy  m inoralarni  qurish  orqali)  obyekt  joylashuvi  orqali  salbiy 
ta'sirni  kam aytirish  m um kin  deyishgan.  Aynan  eng  m aqbul  joyni 
tanlash  hilan  bog'liq   ko'plab  om illar  geom antiyaning  m urakkab 
tizim iga aylanishiga sabab bo'lgan.
Bu davrda m am lakatda buddaviylik va konfutsiylik tadim otlari 
yo'nalishidagi she'riyat,  m usiqa va raqs san'ati  rivojlangan.
Ibodatxona m e'm orchiligining durdonasi Silla poytaxti -  Gyon- 
ju  shahri  yaqinidagi  Pulguksu ibodatxonasida 70 ga yaqin qurilish 
inshootlari  va  g'or  ibodatxonasi  Sokkuram   joylashgan.  U  poytaxt- 
dan  aytarliuzoq  b o'lm agan   yerda  joylashgan.  Ibodatxona  devor- 
laridan  buddaviy  ilohlarining  haykallari  o'rin   olgan.  Tbodatxona 
m arkazida  esa  3  m etrlik  Budda  haykali  turgan  Sokkuram   ibodat- 
xonasi U N ESC O ning jahon  m adaniy  m erosi  ro'yxatiga kiritilgan.
Badiiy  ijod  va  yuqori  texnologiyaning  bir  ko'rinishi  — bu  m u- 
rakkab naqshli bezaklar bilan bezatilgan ibodatxona  qo'ng'iroqlari 
hisoblanadi.  Eng  katta  qo'ng'iroq   725  yili  quyilgan  bo'lib,  uning 
og'irligi  295 tonna.